libreboot / lbwww (public) (License: Unspecified) (since 2023-04-11) (hash sha1)
libreboot website (markdown files). https://libreboot.org/
Clone URLs: https://rocketgit.com/user/libreboot/lbwww ssh://rocketgit@ssh.rocketgit.com/user/libreboot/lbwww git://git.rocketgit.com/user/libreboot/lbwww
25.04 25.06 master
List of commits:
Subject Hash Author Date (UTC)
Turkish translations for couple of pages. 198b3c6d20f5219a26adbbec4e6a889e1b4180c4 can kurttekin 2025-03-09 12:33:51
update revnotes on the home page 5589d09492117b8cdf26c8aa3bcbeec254e0b932 Leah Rowe 2025-02-28 08:48:25
fix date 380d78a68ebb70c99d0115705c6984a4d06c3018 Leah Rowe 2025-02-20 09:16:42
20241206rev10 release announcement 7d5145149283fa0b5ecfb5ebb60f5da1adeb938b Leah Rowe 2025-02-20 08:58:54
add t480 errata regarding the microphone 2095c95771395f616d141e77fd19f7393cd2f276 Leah Rowe 2025-02-19 23:32:24
remove straggler 02f623491b575a57af4db52f391a55d81dd912f7 Leah Rowe 2025-02-18 16:03:29
more snip 40ca3087b78ad30e1309371d5319cbdf1d6de73d Leah Rowe 2025-02-18 15:56:34
snip e484a829e39bde74806c376455ca47d6718595c0 Leah Rowe 2025-02-18 07:55:53
docs/install/spi: remove repetition (ch341a) 9a3fcc68afe213e897d23165aa6da2ec20527976 Leah Rowe 2025-02-17 20:57:37
subtle improvement to CBW2 reference 8725126ec23241582766ed7a996805e357e139fc Leah Rowe 2025-02-15 16:29:15
20241206rev9 notes fda7faffcd674f1f223a5e9f66d0aea90512cb78 Leah Rowe 2025-02-12 23:15:15
list firmware-action on other.md fa485ebbe6f9a2970b6f2175f66300f9e8e7aa6e Leah Rowe 2025-02-09 14:45:15
other.md: fix TF-A link d0c1908702d86077185840f04818567d737c435f Leah Rowe 2025-02-09 13:39:41
add example to gen docs 24d1145ca447d76c6e842cf50d15f9d42d6a754e Leah Rowe 2025-02-08 14:34:38
git: Remove ich9util mentions 6f6ccc1ea9b844d3cfbe9e1b8404b2e43518ac21 Runxi Yu 2025-02-07 15:01:57
freedom-status: Remove ich9util mentions 7307e9eb33106fc03fa0ed64d9d79184ee80b80c Runxi Yu 2025-02-07 14:58:52
faq: Remove ich9util mentions dd993be62fd053768e4826a550fcaa649128c0ef Runxi Yu 2025-02-07 14:48:37
docs/install/{r4,t4,t5,x2}00: Remove ich9util mentions 6b1b5745497cbedf16eb000f53129293c59a8893 Runxi Yu 2025-02-07 14:42:03
docs/install/mac_address: Remove ich9utils mentions dd0bf75198cfccde04c0ce984d584d5edd0744ef Runxi Yu 2025-02-07 14:40:23
docs/install/ich9utils.desc: Note deprecation 4e7473b822bdb6d73da594c8a6ddb0293a5ffc9a Runxi Yu 2025-02-07 14:38:21
Commit 198b3c6d20f5219a26adbbec4e6a889e1b4180c4 - Turkish translations for couple of pages.
Author: can kurttekin
Author date (UTC): 2025-03-09 12:33
Committer name: can kurttekin
Committer date (UTC): 2025-03-09 12:33
Parent(s): 5589d09492117b8cdf26c8aa3bcbeec254e0b932
Signer:
Signing key:
Signing status: N
Tree: 84d96d183eac651e374ff6334fc9bd9f085be0f2
File Lines added Lines deleted
site/contact.tr.md 79 0
site/docs/index.tr.md 42 0
site/docs/install/x200.tr.md 246 0
site/download.tr.md 179 0
site/faq.tr.md 234 0
site/freedom-status.tr.md 207 0
site/git.tr.md 161 0
site/index.tr.md 85 0
site/logo-license.tr.md 14 0
site/template-license.tr.md 28 0
File site/contact.tr.md added (mode: 100644) (index 0000000..c891ff1)
1 ---
2 title: Libreboot Projesi ile İletişim
3 x-toc-enable: true
4 ...
5
6 Libreboot Önyüklenmiş Olarak Satın Alın
7 --------------------------------------
8
9 Profesyonel kurulum istiyorsanız, Minifree Ltd seçili donanımlarda [Libreboot önyüklenmiş](https://minifree.org/) cihazlar satmaktadır ve ayrıca makinenizi göndererek Libreboot kurulumu yaptırmak istiyorsanız [Libreboot önyükleme hizmeti](https://minifree.org/product/installation-service/) sunmaktadır.
10
11 Libreboot'un kurucusu ve baş geliştiricisi Leah Rowe aynı zamanda Minifree Ltd'yi de işletmektedir; satışlar Libreboot projesi için finansman sağlamaktadır.
12
13 Libreboot'u kendiniz kuruyorsanız, bunun için de destek mevcuttur. İletişim bilgileri (IRC, e-posta listesi vb.) aşağıdadır:
14
15 Kullanıcı Desteği
16 ----------------
17
18 Destek istemek istiyorsanız IRC veya Reddit önerilir (IRC önerilir). IRC ve Reddit hakkında bilgi için aşağıya bakın.
19
20 E-posta Listesi
21 --------------
22
23 Libreboot'un şu e-posta listesi vardır:
24 <https://lists.sr.ht/~libreboot/libreboot>
25
26 E-posta adresi: [~libreboot/libreboot@lists.sr.ht](mailto:~libreboot/libreboot@lists.sr.ht)
27
28 Geliştirme Tartışmaları
29 ----------------------
30
31 Geliştirmeye nasıl yardımcı olabileceğiniz hakkında bilgi için [Git sayfasındaki](git.md) notlara bakın.
32
33 Yamaları (çekme istekleri aracılığıyla) nasıl göndereceğinize dair talimatlar da o sayfada bulunmaktadır.
34
35 IRC Sohbet Odası
36 ---------------
37
38 IRC, Libreboot projesiyle iletişim kurmanın ana yoludur. Libera IRC'de `#libreboot` kanalı.
39
40 Web sohbeti:
41 <https://web.libera.chat/#libreboot>
42
43 Libera, Özgür Yazılım projeleri için kullanılan en büyük IRC ağlarından biridir. Onlar hakkında daha fazla bilgiyi burada bulabilirsiniz: <https://libera.chat/>
44
45 Tercih ettiğiniz istemciyi (weechat veya irssi gibi) kullanarak bağlanmak isterseniz, bağlantı bilgileri şu şekildedir:
46
47 * Sunucu: `irc.libera.chat`
48 * Kanal: `#libreboot`
49 * Port (TLS): `6697`
50 * Port (TLS olmayan): `6667`
51
52 TLS şifrelemesi etkin olarak `6697` portunu kullanmanızı öneririz.
53
54 Kimlik doğrulama için SASL kullanmanız önerilir. Libera web sitesindeki şu sayfalar size nasıl yapılacağını anlatır:
55
56 * WeeChat SASL kılavuzu: <https://libera.chat/guides/weechat>
57 * Irssi SASL kılavuzu: <https://libera.chat/guides/irssi>
58 * HexChat SASL kılavuzu: <https://libera.chat/guides/hexchat>
59
60 Genel olarak, IRC yazılımınızın sağladığı belgeleri kontrol etmelisiniz.
61
62 Sosyal Medya
63 -----------
64
65 Libreboot resmi olarak birçok yerde bulunmaktadır.
66
67 ### Mastodon
68
69 Kurucu ve baş geliştirici Leah Rowe, Mastodon'da:
70
71 * <https://mas.to/@libreleah>
72
73 Leah'ya ayrıca şu e-posta adresinden ulaşılabilir:
74 [leah@libreboot.org](mailto:leah@libreboot.org)
75
76 ### Reddit
77
78 Çoğunlukla destek kanalı olarak ve ayrıca haber duyuruları için kullanılır:
79 <https://www.reddit.com/r/libreboot/>
File site/docs/index.tr.md added (mode: 100644) (index 0000000..485230a)
1 ---
2 title: Libreboot Özgür/Açık Kaynak BIOS/UEFI Yazılımını Yükleme
3 ...
4
5 Libreboot ile ilgili en son güncellemeler için her zaman [libreboot.org](https://libreboot.org/) adresini kontrol edin. Haberler ve sürüm duyuruları [ana haberler bölümünde](../news/) bulunabilir.
6
7 [Libreboot hakkında Sıkça Sorulan Sorular](../faq.md).
8
9 Yardıma mı ihtiyacınız var?
10 --------------------------
11
12 [Libreboot IRC](../contact.md) ve diğer kanallarda yardım alabilirsiniz.
13
14 Profesyonel kurulum istiyorsanız, Minifree Ltd seçili donanımlarda [Libreboot ön yüklü](https://minifree.org/) sistemler satmaktadır ve ayrıca cihazınızı göndererek Libreboot kurulumu yaptırabileceğiniz bir [Libreboot ön yükleme hizmeti](https://minifree.org/product/installation-service/) sunmaktadır.
15
16 Libreboot'un kurucusu ve baş geliştiricisi Leah Rowe aynı zamanda Minifree Ltd'nin sahibi ve işletmecisidir; satışlar Libreboot projesi için finansman sağlamaktadır.
17
18 Libreboot'u yükleme
19 ------------------
20
21 - [Libreboot nasıl yüklenir](install/)
22
23 İşletim sistemlerini yükleme
24 ---------------------------
25
26 - [Libreboot üzerine BSD işletim sistemleri kurulumu](bsd/)
27 - [Libreboot sistemine Linux kurulumu](linux/)
28
29 Geliştiriciler için bilgiler
30 ---------------------------
31
32 - [Libreboot kaynak kodunu nasıl derleyebilirsiniz](build/)
33 - [Yapı sistemi geliştirici dokümantasyonu](maintain/)
34 - [GRUB yükleyici](grub/)
35 - [U-Boot yükleyici](uboot/)
36
37 Diğer bilgiler
38 -------------
39
40 - [Libreboot Statik Site Oluşturucu](sitegen/)
41 - [Çeşitli](misc/)
42 - [Kod adları listesi](misc/codenames.md)
File site/docs/install/x200.tr.md added (mode: 100644) (index 0000000..6909b8c)
1 ---
2 title: Lenovo ThinkPad X200 / X200s / X200 Tablet'e Libreboot Kurulumu
3 x-toc-enable: true
4 ...
5
6 <div class="specs">
7 <center>
8 <img tabindex=1 alt="ThinkPad X200" class="p" src="https://av.libreboot.org/x200/disassembly/0019.jpg" /><span class="f"><img src="https://av.libreboot.org/x200/disassembly/0019.jpg" /></span>
9 </center>
10
11 | ***Özellikler*** | |
12 |---------------------------|------------------------------------------------|
13 | **Üretici** | Lenovo |
14 | **Model** | ThinkPad X200/X200S/X200 Tablet |
15 | **Çıkış Tarihi** | Temmuz/Eylül 2009 |
16 | **Yonga Seti** | Intel Cantiga GM45 |
17 | **İşlemci** | Intel Core 2 Duo (Penryn ailesi) |
18 | **Ekran Kartı** | Intel GMA X4500MHD |
19 | **Ekran** | 1280x800/1440x900 TFT |
20 | **Bellek** | 1,2,3 veya 4GB (Resmi olmayan şekilde 8GB'a kadar yükseltilebilir) |
21 | **Mimari** | x86\_64 |
22 | **EC** | Tescilli |
23 | **Orijinal önyükleme yazılımı** | LenovoBIOS |
24 | **Intel ME/AMD PSP** | Mevcut. Tamamen devre dışı bırakılabilir. |
25 | **Flash yongası** | SOIC-8/SOIC-16/WSON-8 4MiB/8MiB (16MiB'a yükseltilebilir) |
26
27 ```
28 W+: Üretici yazılımı olmadan çalışır;
29 N: Çalışmaz;
30 W*: Üretici yazılımı ile çalışır;
31 U: Test edilmedi;
32 P+: Kısmen çalışır;
33 P*: Üretici yazılımı ile kısmen çalışır
34 ```
35
36 | ***Özellikler*** | |
37 |------------------|---------------------------------------|
38 | **Orijinal önyükleme yazılımı ile dahili flaşlama** | N |
39 | **Ekran** | W+ |
40 | **Ses** | W+ |
41 | **RAM Başlatma** | W+ |
42 | **Harici çıkış** | W+ |
43 | **Ekran parlaklığı** | P+ |
44
45 | ***Desteklenen Yükleyiciler*** | |
46 |--------------------------------|-----------|
47 | **GRUB** | Çalışıyor |
48 | **SeaBIOS** | Çalışıyor |
49 | **SeaBIOS ve GRUB** | Çalışıyor |
50 </div>
51
52 Açık kaynak BIOS/UEFI yazılımı
53 -------------------------
54
55 Bu belge, Lenovo ThinkPad X200, X200s veya X200 Tablet dizüstü bilgisayar anakartınıza
56 Libreboot'u nasıl kuracağınızı öğretecektir. Libreboot, tescilli BIOS/UEFI yazılımının
57 yerini alan bir [Özgür Yazılım](https://writefreesoftware.org/learn) projesidir.
58
59 Tüm X200 dizüstü bilgisayarların uyumlu olduğuna inanılmaktadır. X200S ve X200
60 Tablet de [yapılandırmaya bağlı olarak](#x200s) çalışacaktır.
61
62 X200 anakartını X201 kasasına takmak mümkün olabilir, ancak bu henüz libreboot
63 projesi tarafından test edilmemiştir. Aynı durum X200S ve X201S arasında da
64 geçerli olabilir; bu da test edilmemiştir. *Büyük olasılıkla doğrudur.*
65
66 X200 için iki olası flash yonga boyutu vardır: 4MiB (32Mbit) veya 8MiB (64Mbit).
67 Bu, avuç içi desteğinin altındaki flash yongasının türüne göre belirlenebilir:
68 4MiB SOIC-8, 8MiB SOIC-16'dır.
69
70 *X200 dizüstü bilgisayarlar, libreboot'u flaşlamadan önce ME (ve bazen ek olarak AMT)
71 ile birlikte gelir. libreboot, değiştirilmiş bir tanımlayıcı kullanarak bunu devre
72 dışı bırakır ve kaldırır.*
73
74 Flaşlama talimatları [../install/\#flashprog](../install/#flashprog) adresinde
75 bulunabilir.
76
77 **NOT: Libreboot, 27 Ocak 2024 itibariyle artık [flashprog](https://flashprog.org/wiki/Flashprog)
78 kullanmaktadır; bu, flashrom'un bir çatallamasıdır. Bunun nedeni
79 [Libreboot 20240225 sürümünde](../../news/libreboot20240225.md#flashprog-now-used-instead-of-flashrom)
80 açıklanmıştır.**
81
82 Dell Latitude E6400
83 -------------------
84
85 **Henüz bir X200 satın almadıysanız: [Dell Latitude E6400](../install/latitude.md)
86 flaşlaması çok daha kolaydır; sökme işlemi gerekmez, Dell BIOS'tan Libreboot'a
87 tamamen yazılım üzerinden flaşlanabilir. Aynı donanım neslidir (GM45), aynı
88 işlemciler, video işlemci vb. ile.**
89
90 EC güncellemesi {#ecupdate}
91 ---------------------
92
93 En son EC yazılımı sürümüne güncellemeniz önerilir. [EC yazılımı](../../faq.md#ec-embedded-controller-firmware)
94 libreboot'tan ayrıdır, bu yüzden biz aslında bunu sağlamıyoruz, ancak hala
95 Lenovo BIOS kullanıyorsanız, hem BIOS hem de EC sürümünü güncelleyecek olan
96 Lenovo BIOS güncelleme yardımcı programını çalıştırabilirsiniz. Bakınız:
97
98 - [../install/#flashprog](../install/#flashprog)
99 - <http://www.thinkwiki.org/wiki/BIOS_update_without_optical_disk>
100 - [X200, X200s, X200si BIOS Güncellemesi](http://pcsupport.lenovo.com/au/en/products/laptops-and-netbooks/thinkpad-x-series-laptops/thinkpad-x200/downloads/ds015007)
101 - [X200t BIOS Güncellemesi](http://pcsupport.lenovo.com/au/en/products/laptops-and-netbooks/thinkpad-x-series-tablet-laptops/thinkpad-x200-tablet/downloads/ds018814)
102
103 NOT: Bu işlem yalnızca Lenovo BIOS kullanırken yapılabilir. libreboot çalışırken
104 EC yazılımını nasıl güncelleyeceğiniz bilinmemektedir. libreboot yalnızca BIOS
105 yazılımının yerini alır, EC'nin değil.
106
107 Güncellenmiş EC yazılımının daha iyi pil yönetimi gibi birçok avantajı vardır.
108
109 Pil Geri Çağırma {#batteryrecall}
110 ------------------------------
111
112 [21 Nisan 2015'te Lenovo, X200 ve X200S'in de dahil olduğu bazı ThinkPad modellerinde
113 bulunan Lenovo pillerinin geri çağırma kapsamını genişletti.](https://pcsupport.lenovo.com/cr/en/solutions/hf004122)
114 Etkilenip etkilenmediğinizi öğrenmek için [bu Lenovo aracını kullanın.](https://lenovobattery2014.orderz.com/)
115 Lenovo, geri çağrılan modellerin sahiplerinin "sistemi kapatmasını, pili çıkarmasını
116 ve ThinkPad'i yalnızca AC adaptörü ve güç kablosunu takarak çalıştırmasını" öneriyor.
117 Pil doğrulamasının ardından Lenovo, geri çağrılan pilleri ücretsiz olarak değiştirecektir.
118 X200/X200s için pil değiştirme talimatları [bu sayfada](https://pcsupport.lenovo.com/cr/en/parts/pd003507/)
119 bulunabilir.
120
121 LCD uyumluluk listesi {#lcd_supported_list}
122 ----------------------
123
124 LCD panel listesi (X200 panelleri burada listelenmiştir):
125 <http://www.thinkwiki.org/wiki/TFT_display>
126
127 X200, X200S ve X200 Tablet için tüm LCD panellerin çalıştığı bilinmektedir.
128
129 ### AFFS/IPS paneller {#ips}
130
131 #### X200
132
133 <https://github.com/bibanon/Coreboot-ThinkPads/wiki/ThinkPad-X200> adresinden
134 uyarlanmıştır.
135
136 TN ve IPS paneller arasındaki fark için wikipedia'ya bakın. IPS'ler normal bir
137 TN'den çok daha iyi renk/kontrasta sahiptir ve genellikle iyi görüş açılarına
138 sahip olacaktır.
139
140 Bunlar X200 tabletten geliyor gibi görünüyor. Üzerinde cam dokunmatik ekran
141 koruması olmayan bir tane bulmanız gerekiyor (ancak bunu çıkarmak mümkün
142 olabilir). Ayrıca üzerinde sayısallaştırıcı olmamalıdır (yine, sayısallaştırıcıyı
143 çıkarmak mümkün olabilir).
144
145 - BOE-Hydis HV121WX4-120, HV121WX4-110 veya HV121WX4-100 - ucuz sayılır,
146 bulmak zor olabilir
147
148 - Samsung LTN121AP02-001 - yaygın olarak bulunur, ucuz
149
150 *X200'ünüzde LED arkadan aydınlatmalı bir panel varsa, CCFL panellerle uyumlu
151 bir invertör ve kablo demeti de almanız gerekir. Hangi panel tipine sahip
152 olduğunuzu görmek için [\#led\_howtotell](#led_howtotell) bölümüne bakın.
153 İnvertör/kablo gerekiyorsa, parça numaraları şunlardır: bluetooth ve kamera
154 bağlantıları ile CCFL LVDS kablosu için 44C9909 ve invertör için 42W8009
155 veya 42W8010.*
156
157 Bunların parlak ve mat versiyonları vardır. Mat, yansıma önleyici anlamına
158 gelir ki bu istediğiniz şeydir (bu yazarın görüşüne göre).
159
160 Ekranın nasıl değiştirileceği için HMM'ye (donanım bakım kılavuzu) bakın.
161
162 Kaynaklar:
163
164 - [ThinkPad Forums - X200'de Mat AFFS Panel](http://forum.thinkpads.com/viewtopic.php?f=2&t=84941)
165 - [ThinkPad Forums - X200 AFFS Modifikasyonu için Parçalar](http://forum.thinkpads.com/viewtopic.php?p=660662#p660662)
166 - [ThinkWiki.de - X200 Ekran Değişimi](http://thinkwiki.de/X200_Displayumbau)
167
168 #### X200S
169
170 <http://forum.thinkpads.com/viewtopic.php?p=618928#p618928> X200S ekranlarının/
171 montajlarının daha ince olduğunu açıklıyor. Kapağın tamamını normal bir X200/X201'den
172 gelen bir kapakla değiştirmeniz gerekiyor.
173
174 ### LED mi CCFL mi olduğunu nasıl anlarım? {#led_howtotell}
175
176 Bazı X200'lerde LCD panellerinde CCFL arka aydınlatma, bazılarında LED arka
177 aydınlatma vardır. Bu aynı zamanda invertörlerin de değişeceği anlamına gelir,
178 bu yüzden paneli ve/veya invertörü değiştirirken dikkatli olmalısınız. (CCFL
179 invertör yüksek voltajlıdır ve LED arkadan aydınlatmalı bir paneli tahrip eder).
180
181 CCFL'ler cıva içerir. CCFL arka aydınlatmalı bir X200 (doğru invertörle LED'e
182 değiştirilmemişse. Tedarikçinize danışın!) şunu söyleyecektir: *"Bu ürün Lityum
183 İyon Pil, Lityum Pil ve cıva içeren bir lamba içerir; yerel, eyalet veya federal
184 yasalara göre bertaraf edin"* (LED arkadan aydınlatmalı bir panele sahip olan
185 farklı bir şey söyleyecektir).
186
187 Kurulum notları
188 ------------------
189
190 Lenovo BIOS çalışıyorsa [harici flaşlama](spi.md) gereklidir.
191
192 Bu kılavuz, ThinkPad X200'lerinde hala orijinal Lenovo BIOS'u bulunan ve
193 libreboot isteyenler içindir. Bu kılavuz ayrıca X200'ünüzü bozarsanız,
194 kurtarmanın nasıl yapılacağını bilmek için de (uyarlanarak) takip edilebilir.
195
196 Orijinal Lenovo yazılımı çalışıyorsa, flash yongasına erişebilmek için klavyeyi
197 ve avuç içi desteğini çıkarmanız gerekecektir; yonga avuç içi desteğinin hemen
198 altındadır. Ardından harici bir SPI programlayıcı bağlayacak ve pil çıkarılmış
199 durumdayken kapalıyken yongayı harici olarak yeniden flaşlayacaksınız.
200
201 NOT: Bu kılavuz yalnızca normal X200 için geçerlidir. X200S ve X200 Tablet
202 flaşlaması için lütfen libreboot.org'da bulunan diğer kılavuzları okuyun.
203
204 ### Flash yonga boyutu
205
206 Flash yonga modelini ve boyutunu öğrenmek için x200'de bu komutu çalıştırın:
207
208 flashprog -p internal
209
210 ### MAC adresi
211
212 [mac\_address.md](mac_address.md) dosyasına bakın.
213
214 ### Prosedür
215
216 Bu bölüm X200 içindir. Bu, X200S veya X200 Tablet için geçerli değildir
217 (bu sistemler için, flash yongası kartın diğer tarafında olduğundan anakartı
218 tamamen çıkarmanız gerekir).
219
220 Bu vidaları çıkarın:\
221 ![](https://av.libreboot.org/x200/disassembly/0003.jpg)
222
223 Klavyeyi nazikçe ekrana doğru itin, ardından kaldırın ve isteğe bağlı olarak
224 karttan bağlantısını kesin:\
225 ![](https://av.libreboot.org/x200/disassembly/0004.jpg)
226 ![](https://av.libreboot.org/x200/disassembly/0005.jpg)
227
228 Parmak izi okuyucusunun kablosunu çıkarın ve ardından avuç içi desteğini
229 sol ve sağ tarafından kaldırarak yukarı çekin:\
230 ![](https://av.libreboot.org/x200/disassembly/0006.1.jpg)
231 ![](https://av.libreboot.org/x200/disassembly/0006.jpg)
232
233 Bu, hem SOIC-8 hem de SOIC-16 için flash yongasının konumunu gösterir:\
234 ![](https://av.libreboot.org/x200/x200_soic16.jpg)
235 ![](https://av.libreboot.org/x200/x200_soic8.jpg)
236
237 Flash yongasının bir kısmını örten bandı kaldırın ve ardından klipsi bağlayın:\
238 ![](https://av.libreboot.org/x200/disassembly/0008.jpg)
239
240 Artık libreboot'u kurmaya hazır olmalısınız.
241
242 [SPI programlama talimatlarına](spi.md) bakın.
243
244 İşiniz bittiğinde, sistemi tekrar bir araya getirin. Önyükleme yapmazsa, bu
245 platformda (coreboot'ta) raminit çok güvenilmez olduğu için diğer RAM modüllerini
246 deneyin.
File site/download.tr.md added (mode: 100644) (index 0000000..e688586)
1 ---
2 title: Libreboot Özgür/Açık Kaynaklı BIOS/UEFI Yazılımını İndirin
3 x-toc-enable: true
4 ...
5
6 Yeni sürümler [ana haberler bölümünde](news/) duyurulur.
7
8 Libreboot geliştirmesiyle daha çok ilgileniyorsanız, Git depolarına bağlantılar da içeren [libreboot geliştirme sayfasına](../git.md) gidin. [/docs/maintain/](docs/maintain/) sayfasında Libreboot'un nasıl bir araya getirildiği ve nasıl bakım yapılacağı açıklanmaktadır. Libreboot'u kaynak koddan derlemek istiyorsanız, [bu sayfayı okuyun](docs/build/).
9
10 Libreboot Önyüklenmiş Olarak Satın Alın
11 --------------------------------------
12
13 Profesyonel kurulum istiyorsanız, Minifree Ltd seçili donanımlarda [Libreboot önyüklenmiş](https://minifree.org/) cihazlar satmaktadır ve ayrıca makinenizi göndererek Libreboot kurulumu yaptırmak istiyorsanız [Libreboot önyükleme hizmeti](https://minifree.org/product/installation-service/) sunmaktadır.
14
15 Libreboot'un kurucusu ve baş geliştiricisi Leah Rowe aynı zamanda Minifree Ltd'yi de işletmektedir; satışlar Libreboot projesi için finansman sağlamaktadır.
16
17 Güvenlik Uyarısı
18 ---------------
19
20 **KURULUMDAN ÖNCE LÜTFEN [BU TALİMATLARI OKUYUN](docs/install/ivy_has_common.md),
21 AKSİ TAKDİRDE CİHAZINIZI BOZMUŞ OLABİLİRSİNİZ!! - Lütfen bağlantıya tıklayın ve oradaki talimatları
22 takip edin. Hatırlatma olarak, [işte bağlantı tekrar burada](docs/install/ivy_has_common.md).**
23
24 GPG İmza Anahtarı
25 ----------------
26
27 **En son sürüm, `stable` dizini altındaki Libreboot 20241206'dır.**
28
29 ### YENİ ANAHTAR
30
31 Tam anahtar parmak izi: `8BB1 F7D2 8CF7 696D BF4F 7192 5C65 4067 D383 B1FF`
32
33 Bu anahtar, 20240126 sürümünden *sonraki* Libreboot sürümleri içindir. 2024 yılındaki tüm Libreboot sürümleri için geçerlidir ve (erken iptal edilmezse) 26 Aralık 2028'de sona erecektir.
34
35 Anahtarı buradan indirin: [lbkey.asc](lbkey.asc)
36
37 Libreboot sürümleri GPG kullanılarak imzalanır.
38
39 ### ESKİ ANAHTAR
40
41 Tam anahtar parmak izi: `98CC DDF8 E560 47F4 75C0 44BD D0C6 2464 FA8B 4856`
42
43 Bu anahtar, 20160907 sürümünden *sonraki* ve Libreboot 20240126 sürümüne kadar olan Libreboot sürümleri içindir. Bu anahtar Aralık 2023'te *sona erdi*, bu nedenle Libreboot 20240126'dan sonraki sürümler için *yeni* anahtarı (yukarıya bakın) kullanmalısınız.
44
45 Anahtarı buradan indirin: [lbkey.asc](lbkeyold.asc)
46
47 Libreboot sürümleri GPG kullanılarak imzalanır.
48
49 ### ESKİ ESKİ ANAHTAR:
50
51 Bu anahtar Libreboot 20160907 ve 20160907'den eski sürümler içindir:
52
53 Tam anahtar parmak izi: CDC9 CAE3 2CB4 B7FC 84FD C804 969A 9795 05E8 C5B2
54
55 GPG anahtarı ayrıca bu dışa aktarılmış pubkey dökümüyle de indirilebilir: [lbkeyold.asc](lbkeyoldold.asc).
56
57 sha512sum -c sha512sum.txt
58 gpg --verify sha512sum.txt.sig
59
60 Git Deposu
61 ---------
62
63 Bu sayfada düzenli sürüm arşivlerine bağlantılar listelenmiştir.
64
65 Ancak, Libreboot'un en güncel sürümü için indirebileceğiniz bir Git deposu vardır. Buraya gidin:
66
67 [Libreboot'u Git'ten nasıl indirirsiniz](git.md)
68
69 HTTPS Yansıları {#https}
70 --------------
71
72 **En son sürüm, `stable` dizini altındaki Libreboot 20241206'dır.**
73
74 Bu yansılar TLS (https://) şifrelemesi kullandığı için önerilir.
75
76 Libreboot'u bu yansılardan indirebilirsiniz:
77
78 * <https://mirror.math.princeton.edu/pub/libreboot/> (Princeton
79 üniversitesi, ABD)
80 * <https://mirror.shapovalov.website/libreboot/> (shapovalov.website, Ukrayna)
81 * <https://www.mirrorservice.org/sites/libreboot.org/release/> (Kent
82 Üniversitesi, BK)
83 * <https://mirrors.mit.edu/libreboot/> (MIT üniversitesi, ABD)
84 * <https://mirror.koddos.net/libreboot/> (koddos.net, Hollanda)
85 * <https://mirror-hk.koddos.net/libreboot/> (koddos.net, Hong Kong)
86 * <https://mirror.cyberbits.eu/libreboot/> (cyberbits.eu, Fransa)
87
88 RSYNC Yansıları {#rsync}
89 --------------
90
91 Aşağıdaki rsync yansıları herkese açık olarak kullanılabilir:
92
93 * <rsync://rsync.mirrorservice.org/libreboot.org/release/> (Kent Üniversitesi,
94 BK)
95 * <rsync://mirror.math.princeton.edu/pub/libreboot/> (Princeton üniversitesi, ABD)
96 * <rsync://rsync.shapovalov.website/libreboot/> (shapovalov.website, Ukrayna)
97 * <rsync://ftp.linux.ro/libreboot/> (linux.ro, Romanya)
98 * <rsync://mirror.koddos.net/libreboot/> (koddos.net, Hollanda)
99 * <rsync://mirror-hk.koddos.net/libreboot/> (koddos.net, Hong Kong)
100
101 Bir yansı mı çalıştırıyorsunuz? Libreboot projesiyle iletişime geçin, bağlantı bu sayfaya eklenecektir!
102
103 Rsync yansınızı web sunucunuz üzerinden kullanıma sunabilir ve ayrıca *kendi* yansınızı rsync üzerinden erişilebilir olacak şekilde yapılandırabilirsiniz. İnternette bir rsync sunucusunun nasıl kurulacağını gösteren birçok kaynak vardır.
104
105 Kendi rsync yansınızı nasıl oluşturursunuz:
106
107 Libreboot'un tüm sürüm arşivlerini yansılamak için kullanışlıdır. Bir rsync komutunu crontab'a koyabilir ve dosyaları web sunucunuzdaki bir dizine çekebilirsiniz.
108
109 Tüm seti yansılayacaksanız, en az 25GiB ayırmanız önerilir. Libreboot'un rsync'i şu anda yaklaşık 12GiB'dir, bu nedenle 25GiB ayırmak size gelecek için bol alan sağlayacaktır. Minimum olarak, Libreboot yansınız için en az 15-20GiB alan kullanılabilir olduğundan emin olmalısınız.
110
111 Resmi bir yansı barındırmak istiyorsanız, *libreboot.org yansısını kullanmanız şiddetle önerilir*. Aksi takdirde, sadece kendi yerel yansınızı oluşturmak istiyorsanız, libreboot.org'dan senkronize olan diğer yansılardan birini kullanmalısınız.
112
113 Yansıyı oluşturmadan önce, web sunucunuzda bir dizin oluşturun. Örneğin:
114
115 mkdir /var/www/html/libreboot/
116
117 Şimdi rsync'i çalıştırabilirsiniz, örneğin:
118
119 rsync -avz --delete-after rsync://rsync.libreboot.org/mirrormirror/ /var/www/html/libreboot/
120
121 Bunu saatlik bir crontab'a koyabilirsiniz. Örneğin:
122
123 crontab -e
124
125 Ardından crontab'a bu satırı ekleyin ve kaydedin/çıkın (saatlik crontab):
126
127 0 * * * * rsync -avz --delete-after rsync://rsync.libreboot.org/mirrormirror/ /var/www/html/libreboot/
128
129 **Yukarıdaki rsync komutunda her yolun sonunda ileri eğik çizginin (/) olması son derece önemlidir.
130 Aksi takdirde, rsync çok garip davranacaktır.**
131
132 **NOT: `rsync.libreboot.org` doğrudan halka açık değildir, yalnızca
133 IP'leri beyaz listeye alınanlar erişebilir. Bant genişliği nedeniyle, libreboot.org'da çalışan
134 güvenlik duvarı, belirli IP'ler dışında gelen rsync isteklerini engeller.**
135
136 **Bir rsync yansısı çalıştırmak istiyorsanız, yukarıdaki üçüncü taraf yansılarından birinden senkronize edin
137 ve yansınızı kurun. Ardından IP adreslerinizin rsync kullanımı için beyaz listeye alınması için
138 Leah Rowe ile iletişime geçebilirsiniz - IP adresleri rsync ana bilgisayarınızın DNS A/AAAA
139 kayıtlarıyla eşleşiyorsa, bu kullanılabilir. libreboot.org'da saatlik bir crontab'da çalışan bir betik,
140 beyaz listeye alınmış rsync yansılarının A/AAAA kayıtlarını otomatik olarak alır ve güvenlik duvarından
141 geçmelerine izin veren kurallar ekler.**
142
143 Rsync yansınızı düzenli olarak güncel tutmak istiyorsanız, bir crontab'a ekleyebilirsiniz. Bu sayfa size crontab'ın nasıl kullanılacağını anlatır:
144 <https://man7.org/linux/man-pages/man5/crontab.5.html>
145
146 HTTP Yansıları {#http}
147 -------------
148
149 **En son sürüm, `stable` dizini altındaki Libreboot 20241206'dır.**
150
151 UYARI: bu yansılar HTTPS olmadığı için şifrelenmemiştir. Trafiğiniz
152 kötü niyetli kişiler tarafından müdahaleye uğrayabilir. Doğru anahtara sahip olduğunuzu
153 varsayarak, özellikle GPG imzalarını kontrol ettiğinizden emin olun. Tabii ki,
154 HTTPS kullansanız bile bunu yapmalısınız.
155
156 * <http://mirror.linux.ro/libreboot/> (linux.ro, Romanya)
157 * <http://mirror.helium.in-berlin.de/libreboot/> (in-berlin.de, Almanya)
158
159 FTP Yansıları {#ftp}
160 ------------
161
162 **En son sürüm, `stable` dizini altındaki Libreboot 20241206'dır.**
163
164 UYARI: FTP de HTTP gibi şifrelenmemiştir. Aynı riskler mevcuttur.
165
166 * <ftp://ftp.mirrorservice.org/sites/libreboot.org/release/> (Kent
167 Üniversitesi, BK)
168 * <ftp://ftp.linux.ro/libreboot/> (linux.ro, Romanya)
169
170 Statik Olarak Bağlanmış
171 ----------------------
172
173 Libreboot, bazı sürümlerde mevcut kaynak koddan derlenmiş statik olarak bağlanmış yürütülebilir dosyalar içerir. Bu yürütülebilir dosyalar, birçok Linux dağıtımında çalışabilmeleri için belirli kitaplıkları içlerinde barındırır.
174
175 GPL v2'ye uymak için, Libreboot projesi tarafından kaynak ISO'lar sağlanır. Bu kaynak ISO'ları `rsync` yansılarındaki `ccsource` dizininde bulabilirsiniz.
176
177 20160907 sürümünden sonraki Libreboot sürümleri statik olarak bağlanmış ikili dosyalar dağıtmaz. Bunun yerine, bu sürümler normal Libreboot kaynak kodu arşivlerinin yeterli olduğu önceden derlenmiş ROM imajları dışında yalnızca kaynak içerir. Bu yeni sürümler bunun yerine derleme bağımlılıklarının kurulumunu otomatikleştirir ve çeşitli yardımcı programları kaynak koddan derlemek için belgelerde talimatlar sunar.
178
179 Bu yürütülebilir dosyalar `flashprog` gibi yardımcı programlardır.
File site/faq.tr.md added (mode: 100644) (index 0000000..0700117)
1 ---
2 title: Libreboot Yazılımı Hakkında Sık Sorulan Sorular
3 x-toc-enable: true
4 ...
5
6 **NOT: Libreboot, 27 Ocak 2024 itibariyle artık flashrom'un bir çatalı olan [flashprog](https://flashprog.org/wiki/Flashprog)'u standart olarak kullanmaktadır.
7 Bunun nedeni [Libreboot 20240225 sürümünde](news/libreboot20240225.md#flashprog-now-used-instead-of-flashrom) açıklanmıştır**
8
9 Diğer adıyla Sıkça Sorgulanan Yanıtlar
10
11 Yazılım Yüklemeden Önce Güvenliği Devre Dışı Bırakın
12 ---------------------------------------------------
13
14 Dahili yazılım yüklemeden önce, `/dev/mem` korumalarını devre dışı bırakmanız gerekir. İşiniz bittiğinde tekrar etkinleştirdiğinizden emin olun.
15
16 Bakınız: [/dev/mem korumasını devre dışı bırakma](docs/install/devmem.md)
17
18 Libreboot Önyüklenmiş Olarak Satın Alın
19 --------------------------------------
20
21 Profesyonel kurulum istiyorsanız, Minifree Ltd seçili donanımlarda [Libreboot önyüklenmiş](https://minifree.org/) cihazlar satmaktadır ve ayrıca makinenizi göndererek Libreboot kurulumu yaptırmak istiyorsanız [Libreboot önyükleme hizmeti](https://minifree.org/product/installation-service/) sunmaktadır.
22
23 Libreboot'un kurucusu ve baş geliştiricisi Leah Rowe aynı zamanda Minifree Ltd'yi de işletmektedir; satışlar Libreboot projesi için finansman sağlamaktadır.
24
25 Önemli Konular
26 -------------
27
28 ### Libreboot'u kaynak koddan nasıl derlerim?
29
30 [lbmk derleme talimatlarına](docs/build/) bakın.
31
32 ### Derleme sistemi nasıl çalışır?
33
34 [lbmk bakım kılavuzuna](docs/maintain/) bakın.
35
36 ### CH341A Kullanmayın!
37
38 Bu SPI programlayıcı çipinize ve bağlı olduğu anakarta zarar verecektir.
39
40 Daha fazla bilgi için [docs/install/spi.md](docs/install/spi.md) sayfasındaki CH341A hakkındaki notları okuyun.
41
42 ### Nasıl Yardımcı Olabilirim
43
44 Projeye önemli ölçüde yardımcı olmak için yetenekli bir geliştirici olmanız gerekmez.
45 Coreboot tarafından desteklenen bir kartınız varsa, onu Libreboot'a [port etmeyi](/docs/maintain/porting.md) düşünün.
46
47 Libreboot'ta desteklenen bir kartınız varsa, lütfen test edici olmayı düşünün.
48 Test etmek minimal çaba gerektirir ve projeye gerçekten yardımcı olur.
49 ROM'lar yayınlanmadan önce test etmekle ilgileniyorsanız [kart bakımcıları belgelerine](/docs/maintain/testing.md) bakın.
50
51 ### GM45 ThinkPad'lerde Düzensiz Arka Işık
52
53 Coreboot'ta kullanılacak doğru PWM değerini nasıl tespit edeceğimizi bilmiyoruz, bu yüzden coreboot'taki varsayılan değeri kullanıyoruz ve bu bazı CCFL panellerde bu soruna neden oluyor, ancak LED panellerde olmuyor.
54
55 [belgeler: arka ışık kontrolü](../docs/misc/#finetune-backlight-control-on-intel-gpus) sayfasındaki notları takip ederek dağıtımınızda bunu çözebilirsiniz.
56
57 ### GM45 ThinkPad Ethernet Portu Otomatik Bağlanmıyor
58
59 Bu, network-manager kullanan bazı sistemlerde gözlemlendi. Bu durum hem orijinal BIOS'ta hem de libreboot'ta oluyor. Bu donanımdaki bir özelliktir. Debian sistemlerinde, ethernet kablosunu bağladığınızda ağ servisini yeniden başlatmak bir çözüm yoludur:
60
61 sudo service network-manager restart
62
63 Systemd tabanlı dağıtımlarda şunu deneyebilirsiniz:
64
65 sudo systemctl restart network-manager
66
67 (servis adı, yapılandırmanıza bağlı olarak sizin için farklı olabilir)
68
69 ### PIKE2008 Modülü KGPE-D16 / KCMA-D8'i Donduruyor
70
71 ASUS KCMA-D8 veya KGPE-D16'da PIKE2008 modülünden seçenek ROM'unu yüklemek sistemin önyüklemede donmasına neden olur. Bunu yükte kullanmak mümkündür (linuxboot gibi bir linux çekirdeği yükü kullanıyorsanız) veya normal SATA'dan önyükleme yapmak (SeaGRUB ve/veya SeaBIOS ile) ve sonra Linux'ta kullanmak mümkündür. Linux çekirdeği, seçenek ROM'unu yüklemeden PIKE2008 modülünü kullanabilir.
72
73 ### ThinkPad Dizüstü Bilgisayarlarda Çekirdek Panik Günlüklerini Nasıl Kaydederim?
74
75 Bunu yapmanın en kolay yolu, çekirdeğin netconsole'unu kullanmak ve paniği yeniden oluşturmaktır. Netconsole iki makine gerektirir: panik olan (kaynak) ve çökme günlüklerini alacak olan (hedef). Kaynağın ethernet kablosuyla bağlı olması ve hedefin panik anında erişilebilir olması gerekir. Bu sistemi kurmak için, kaynakta root olarak (`source#`) ve hedefte normal kullanıcı olarak (`target$`) aşağıdaki komutları çalıştırın:
76
77 1. Hedef makinede bir dinleyici sunucu başlatın (netcat iyi çalışır):
78
79 `target$ nc -u -l -p 6666`
80
81 2. Configfs'yi bağlayın (önyükleme başına yalnızca bir kez, zaten bağlı olup olmadığını
82 `mount | grep /sys/kernel/config` ile kontrol edebilirsiniz. Bağlı değilse
83 çıktı vermeyecektir).
84
85 `source# modprobe configfs`
86
87 `source# mkdir -p /sys/kernel/config`
88
89 `source# mount none -t configfs /sys/kernel/config`
90
91 3. Kaynağın ethernet arayüz adını bulun, `enp*` veya `eth*` şeklinde olmalıdır,
92 `ip address` veya `ifconfig` çıktısına bakın.
93
94 `source# iface="enp0s29f8u1"` bunu değiştirin
95
96 Hedef makinenin IPv4 adresini buraya girin:
97
98 `source# tgtip="192.168.1.2"` bunu değiştirin
99
100 4. Kaynak makinede netconsole günlükleme hedefi oluşturun:
101
102 `source# modprobe netconsole`
103
104 `source# cd /sys/kernel/config/netconsole`
105
106 `source# mkdir target1; cd target1`
107
108 `source# srcip=$(ip -4 addr show dev "$iface" | grep -Eo '[0-9]+\.[0-9]+\.[0-9]+\.[0-9]+')`
109
110 `source# echo "$srcip" > local_ip`
111
112 `source# echo "$tgtip" > remote_ip`
113
114 `source# echo "$iface" > dev_name`
115
116 `source# arping -I "$iface" "$tgtip" -f | grep -o '..:..:..:..:..:..' > remote_mac`
117
118 `source# echo 1 > enabled`
119
120 5. Konsol günlük seviyesini hata ayıklamaya değiştirin:
121
122 `source# dmesg -n debug`
123
124 6. Günlüklemenin çalışıp çalışmadığını test edin, örneğin kaynakta bir USB
125 cihazı takıp çıkararak. Hedef makinede netcat'i (nc) başlattığınız
126 terminalde birkaç satır görünmelidir.
127
128 7. Çekirdek paniğini yeniden oluşturmayı deneyin.
129
130 Donanım Uyumluluğu
131 -----------------
132
133 ### Hangi sistemler libreboot ile uyumludur?
134
135 Herhangi bir sistem kolayca eklenebilir, bu nedenle *uyumluluk* yalnızca libreboot'un kullandığı `lbmk` derleme sistemine entegre edilmiş kartlara atıfta bulunur.
136
137 [Kurulum sayfası](docs/install/) uyumlu makineleri listeler.
138
139 ### Modern Intel Donanımlarında Özgürlük Tuzakları {#intel}
140
141 Coreboot nominal olarak Özgür Yazılımdır, ancak desteklediği bazı x86 hedeflerinde hem Intel hem de AMD'de belirli satıcı kodları gerektirir.
142
143 #### Intel Yönetim Motoru (ME) {#intelme}
144
145 NOT: Aşağıdaki bilgiler biraz eskidir. Günümüzde Intel ME bir ARC yardımcı işlemcisinde çalışmamaktadır, bunun yerine ME yazılımı Minix işletim sistemi tabanlı x86 için yazılmış, değiştirilmiş bir Intel 486 tabanlı mimaride çalışır. Ancak, genel tasarım felsefesi ve işleyiş çoğunlukla aynıdır.
146
147 Intel ME'ye sahip *çoğu* güncel Intel platformunda, BringUp'tan sonra Intel ME'yi devre dışı bırakmak artık mümkündür. Bakınız:
148
149 <https://github.com/corna/me_cleaner>
150
151 İçinde Intel ME bulunan tüm GM45+ICH9M dizüstü bilgisayarlarda (ayrıca bu X4X+ICH10 masaüstü bilgisayarlar anlamına gelir), ME yazılımının önyükleme belleğinde bulunması gerekmez. Ya ME'yi devre dışı bırakan ve önyükleme belleğindeki bölgeyi kaldıran değiştirilmiş bir tanımlayıcı kullanılır ya da tanımlayıcısız bir kurulum kullanılır. Ancak, tüm modern Intel platformları ana önyükleme belleğinde bir Intel ME imajının bulunmasını gerektirir.
152
153 Şimdi ana konuya geçelim:
154
155 Haziran 2006'da Intel'in 965 Express Yonga Seti Ailesi (Grafik ve) Bellek Denetleyici Hub'ları veya (G)MCH'ler ve ICH8 G/Ç Denetleyici Ailesinde tanıtılan Intel Yönetim Motoru (ME), (G)MCH yongasında fiziksel olarak bulunan ayrı bir hesaplama ortamıdır. 2009'un 3. çeyreğinde, ilk nesil Intel Core i3/i5/i7 (Nehalem) CPU'ları ve Platform Denetleyici Hub'larının (PCH) 5 Serisi Yonga Seti ailesi, ICH'nin yerini alan PCH yongasının içinde daha sıkı entegre edilmiş bir ME (şimdi 6.0 sürümünde) getirdi. Böylece ME, ***2006 ortasından bu yana tüm Intel masaüstü, mobil (dizüstü) ve sunucu sistemlerinde mevcuttur***.
156
157 ME, bir ARC işlemci çekirdeğinden (ME'nin sonraki nesillerinde diğer işlemci çekirdekleriyle değiştirilmiştir), kod ve veri önbelleklerinden, bir zamanlayıcıdan ve ek cihazların bağlandığı güvenli bir dahili veri yolundan oluşur. Bu cihazlar arasında bir kriptografi motoru, dahili ROM ve RAM, bellek denetleyicileri ve ana işletim sisteminin belleğine erişmek ve ME'nin sınırlı dahili RAM'ini desteklemek için korumalı bir harici bellek bölgesi ayırmak için bir ***doğrudan bellek erişimi (DMA) motoru*** bulunur. ME ayrıca bir Intel Gigabit Ethernet Denetleyicisi üzerinden kendi MAC adresiyle ***ağ erişimine*** sahiptir. Dahili ROM'da saklanan önyükleme programı, PC'nin SPI flash yongasından bir yazılım "manifestosu" yükler. Bu manifesto ***güçlü bir kriptografik anahtarla*** imzalanmıştır ve ME yazılımının sürümleri arasında farklılık gösterir. Manifesto belirli bir Intel anahtarıyla imzalanmamışsa, önyükleme ROM'u yazılımı yükleyip çalıştırmaz ve ME işlemci çekirdeği durdurulur.
158
159 ME yazılımı sıkıştırılmıştır ve içeriklerinin güvenli kriptografik hash'leriyle birlikte manifestoda listelenen modüllerden oluşur. Bir modül işletim sistemi çekirdeğidir ve "ThreadX" adlı ***özel bir gerçek zamanlı işletim sistemi (RTOS) çekirdeğine*** dayanır. Geliştirici Express Logic, ThreadX için lisanslar ve kaynak kodu satar. Intel gibi müşterilerin ThreadX kaynak kodunu açıklaması veya alt lisans vermesi yasaktır. Başka bir modül, bir ***Java sanal makinesi*** ve kriptografi, güvenli depolama vb. için önceden yüklenmiş Java sınıfları kümesinden oluşan Dinamik Uygulama Yükleyicisidir (DAL). DAL modülü, PC'nin HDD veya SSD'sinden ek ME modülleri yükleyip çalıştırabilir. ME yazılımı ayrıca flash bellek alanında Intel Aktif Yönetim Teknolojisi (AMT), bir Güvenilir Platform Modülü (TPM) uygulaması, Intel Boot Guard ve ses ve video DRM sistemleri dahil olmak üzere bir dizi yerel uygulama modülü içerir.
160
161 Intel "vPro" markasının bir parçası olan Aktif Yönetim Teknolojisi (AMT) uygulaması, uzak kullanıcıların PC'yi açmasını, kapatmasını, bilgi görüntülemesini ve başka şekillerde yönetmesini sağlayan bir Web sunucusu ve uygulama kodudur. PC ***kapalıyken bile uzaktan kullanılabilir*** (Wake-on-Lan aracılığıyla). Trafik SSL/TLS kitaplıkları kullanılarak şifrelenir, ancak tüm büyük SSL/TLS uygulamalarının çok ses getiren güvenlik açıkları olduğunu hatırlayın. AMT uygulamasının kendisinin, rootkit'ler ve keylogger'lar geliştirmek ve bir PC'nin yönetim özelliklerine gizlice şifreli erişim kazanmak için kullanılan ***[bilinen güvenlik açıkları](https://en.wikipedia.org/wiki/Intel_Active_Management_Technology#Known_vulnerabilities_and_exploits)*** vardır. ME'nin PC'nin RAM'ine tam erişimi olduğunu unutmayın. Bu, ME'nin bilgisayarınızdaki tüm verileri görebileceği anlamına gelir.
162
163 ME yazılımı, bilgisayarınızın donanımını başlatmak için gereken düşük seviyeli kodun yanı sıra, Intel'in sizin bilgisayarınızı kontrol etmesini sağlayan bir arka kapı görevi görür. Bu, Intel'in bilgisayarınızı uzaktan kontrol etmesine, verilerinize erişmesine ve bilgisayarınızı kapatmasına olanak tanır. ME, bilgisayarınızın RAM'ine tam erişime sahiptir ve ağ üzerinden iletişim kurabilir.
164
165 ME'nin varlığı, bilgisayarınızın güvenliğini ve gizliliğini tehlikeye atar. ME'nin varlığı, bilgisayarınızın güvenliğini ve gizliliğini tehlikeye atar. Bu nedenle, ME'yi devre dışı bırakmak veya kaldırmak önemlidir. Libreboot, ME'yi devre dışı bırakır veya kaldırır, böylece bilgisayarınızın kontrolünü size geri verir.
166
167 ### AMD Platform Security Processor (PSP) {#amd}
168
169 AMD Platform Security Processor (PSP), AMD'nin Intel ME'ye benzer bir teknolojisidir. PSP, AMD işlemcilerinde bulunan bir ARM işlemci çekirdeğidir. PSP, ME gibi, bilgisayarınızın RAM'ine tam erişime sahiptir ve ağ üzerinden iletişim kurabilir.
170
171 PSP, AMD'nin bilgisayarınızı kontrol etmesini sağlayan bir arka kapı görevi görür. Bu, AMD'nin bilgisayarınızı uzaktan kontrol etmesine, verilerinize erişmesine ve bilgisayarınızı kapatmasına olanak tanır. PSP, bilgisayarınızın RAM'ine tam erişime sahiptir ve ağ üzerinden iletişim kurabilir.
172
173 PSP'nin varlığı, bilgisayarınızın güvenliğini ve gizliliğini tehlikeye atar. Bu nedenle, PSP'yi devre dışı bırakmak veya kaldırmak önemlidir. Libreboot, PSP'yi devre dışı bırakır veya kaldırır, böylece bilgisayarınızın kontrolünü size geri verir.
174
175 ### Libreboot'u Nasıl Kurarım?
176
177 Libreboot'u kurmanın birkaç yolu vardır:
178
179 1. Minifree Ltd'den [Libreboot önyüklenmiş](https://minifree.org/) bir bilgisayar satın alabilirsiniz.
180 2. Uyumlu bir bilgisayarınız varsa, [Libreboot önyükleme hizmeti](https://minifree.org/product/installation-service/) için Minifree Ltd'ye gönderebilirsiniz.
181 3. [Kurulum talimatlarını](docs/install/) takip ederek kendiniz kurabilirsiniz.
182
183 ### Libreboot'u Kaynak Koddan Nasıl Derlerim?
184
185 [lbmk derleme talimatlarına](docs/build/) bakın.
186
187 ### Derleme Sistemi Nasıl Çalışır?
188
189 [lbmk bakım kılavuzuna](docs/maintain/) bakın.
190
191 ### Libreboot'u Güncellemeli miyim?
192
193 Evet, Libreboot'u güncel tutmanız önerilir. Her yeni sürüm, güvenlik düzeltmeleri ve yeni özellikler içerir. Güncelleme talimatları için [kurulum sayfasına](docs/install/) bakın.
194
195 ### Libreboot'u Kaldırabilir miyim?
196
197 Evet, Libreboot'u kaldırabilir ve orijinal BIOS/UEFI yazılımınıza geri dönebilirsiniz. Ancak, bu işlem risklidir ve dikkatli yapılmalıdır. Talimatlar için [kurulum sayfasına](docs/install/) bakın.
198
199 ### Libreboot Hangi İşletim Sistemlerini Destekler?
200
201 Libreboot, [Linux](docs/linux/) ve [BSD](docs/bsd/) işletim sistemlerini iyi destekler. Windows gibi özgür olmayan işletim sistemleri de çalışabilir, ancak bu sistemler Libreboot'un özgürlük felsefesiyle çelişir.
202
203 ### Libreboot'ta Sorun Yaşıyorum. Ne Yapmalıyım?
204
205 1. [SSS sayfasını](faq.html) kontrol edin - sorununuzun yanıtı burada olabilir.
206 2. [Belgeleri](docs/) okuyun - sorununuzla ilgili bilgi burada olabilir.
207 3. [IRC kanalına](https://web.libera.chat/#libreboot) katılın - burada yardım isteyebilirsiniz.
208 4. [E-posta listesine](https://lists.sr.ht/~libreboot/libreboot) yazın - burada da yardım isteyebilirsiniz.
209 5. [Hata takipçisinde](https://codeberg.org/libreboot/lbmk/issues) sorununuzu arayın veya yeni bir hata raporu oluşturun.
210
211 ### Libreboot'a Nasıl Katkıda Bulunabilirim?
212
213 Libreboot'a birçok şekilde katkıda bulunabilirsiniz:
214
215 1. [Yeni anakartlar ekleyerek](docs/maintain/porting.md)
216 2. [Test ederek](docs/maintain/testing.md)
217 3. [Belgeleri geliştirerek](docs/maintain/)
218 4. [Çeviri yaparak](news/translations.md)
219 5. [Hataları düzelterek](https://codeberg.org/libreboot/lbmk/issues)
220 6. [Bağış yaparak](https://www.patreon.com/libreleah)
221
222 ### Libreboot'un Geleceği Nedir?
223
224 Libreboot, özgür yazılım topluluğunun bir parçası olarak gelişmeye devam edecektir. Hedeflerimiz:
225
226 1. Daha fazla donanım desteği eklemek
227 2. Kullanıcı deneyimini iyileştirmek
228 3. Güvenliği artırmak
229 4. Belgeleri geliştirmek
230 5. Topluluk katılımını artırmak
231
232 ### Libreboot'u Ticari Olarak Kullanabilir miyim?
233
234 Evet, Libreboot [GNU Genel Kamu Lisansı](https://www.gnu.org/licenses/gpl-3.0.html) altında lisanslanmıştır. Bu, yazılımı özgürce kullanabileceğiniz, değiştirebileceğiniz ve dağıtabileceğiniz anlamına gelir. Ancak, değişikliklerinizi de aynı lisans altında paylaşmanız gerekir.
File site/freedom-status.tr.md added (mode: 100644) (index 0000000..6968568)
1 ---
2 title: Libreboot Açık Kaynak BIOS/UEFI için Yazılım ve Donanım Özgürlüğü Durumu
3 x-toc-enable: true
4 ...
5
6 Özgürlük olarak özgür
7 ----------------------
8
9 Bu sayfa, Kasım 2022'de kabul edilen Libreboot'un [İkili Blob Azaltma Politikası](news/policy.md)'nın nasıl uygulandığını, özellikle de "eğer özgür yazılım kullanılabiliyorsa, kullanılmalıdır" diyen satırı nasıl uygulandığını belgeliyor.
10
11 Libreboot, donanım başlatma için [coreboot](https://coreboot.org/) kullanır. Coreboot nominal olarak [*özgür* veya *açık kaynak* yazılım](https://writefreesoftware.org/) olmasına rağmen, *bazı* (hepsi değil) platformlarda coreboot, raminit gibi şeyler için belirli [satıcı dosyaları](https://en.wikipedia.org/wiki/Binary_blob) gerektirir. Libreboot tarafından şu anda desteklenen tüm kartlar, coreboot'un kendisinden tamamen *özgür*, *libre* veya *açık kaynak* kodla başlatılabilir, çünkü Libreboot şu anda yalnızca bu tür anakartlara odaklanmaktadır. Libreboot'un amacı, coreboot'tan tüm anakartları desteklemektir.
12
13 Libreboot, Kasım 2022'de daha fazla donanımı (coreboot'tan) desteklemek için daha *pragmatik* bir [ikili blob azaltma politikası](news/policy.md) benimsemiştir, böylece çoğu insanın aksi takdirde kullanacağı tamamen tescilli önyükleme yazılımına kıyasla *yazılım özgürlüğünü* artıran coreboot'u daha fazla insanın kullanabilmesini sağlamak için; Libreboot'un modern politikası bu nedenle pragmatiktir ve *yazılım özgürlüğü* davasını daha da ileriye taşır.
14
15 Libreboot'un *önceki* politikası *tüm ikili blobları yasaklamaktı*. Bu, coreboot'u kullanabilecek insan sayısını azaltarak Özgür Yazılım hareketine aktif olarak *zarar verdi*, çünkü bugüne kadar Libreboot gibi bir şey henüz yok. Libreboot'un ana amacı, coreboot'u coreboot fikrini seven ancak sıfırdan yapılandırmak için yeterli olmayan normal, teknik olmayan kullanıcılar için *kullanımı mümkün olduğunca kolay hale getirmektir*. Bu zarar, Kasım 2022'de *düzeltildi*.
16
17 ### Coreboot mimarisi
18
19 Belirli konular hakkında bağlam için lütfen okuyun:
20
21 <https://doc.coreboot.org/getting_started/architecture.html>
22
23 Coreboot'ta %100 libre başlatma
24 -------------------------------
25
26 Bu ayrımın (özellikle coreboot'un başlatma tarafına atıfta bulunarak) neden önemli olduğu, aşağıdaki bölümlerde daha net hale gelecektir:
27
28 Libreboot'ta evrensel bir muafiyet yapılır, CPU mikro kod güncellemelerinin mevcutsa dahil edilmesini (okuyun: proje politikası gereği) zorunlu kılar. Bunun nedenleri hakkında daha fazla bilgi edinmek için şu makaleyi okuyabilirsiniz:
29
30 [CPU mikro kod güncellemeleri **TAMAM**](news/policy.md#more-detailed-insight-about-microcode)
31
32 [Libreboot 20230423'ten sonraki sürümler, mikro kod hariç tutulan ayrı ROM'lar sağlayacak, varsayılan olanlarla birlikte mikro kod dahil edilecektir.](news/microcode.md)
33
34 Intel platformları
35 ------------------
36
37 ### Tanımlayıcı vs tanımlayıcı olmayan yapılandırma
38
39 Libreboot, Intel platformlarını kullanan birkaç anakartı destekler. Bunlardan, bu makale için esasen iki tür makine vardır:
40
41 * Tanımlayıcı olmayan yapılandırma
42 * Tanımlayıcı tabanlı yapılandırma
43
44 *Tanımlayıcı* ne anlama gelir? Geleneksel olarak, Intel makinelerindeki ana flash IC (önyükleme yazılımını içeren, genellikle *BIOS* olarak adlandırılır), yalnızca *x86* yürütülebilir kod içerir ve CPU, bellek denetleyicisi ve çevre birimleri gibi tüm donanımları başlatmaktan sorumludur. Bu, *tanımlayıcı olmayan* yapılandırma olarak adlandırılacaktır; bu tür yapılandırmalarda, Intel ME yazılımı varsayılan olarak yoktur.
45
46 Bir *tanımlayıcı* yapılandırmasında, flash aşağıdaki gibi bölgelere ayrılmıştır:
47
48 * Intel flash tanımlayıcı: her zaman flash'ın ilk 4KiB'si. Makine için ikili kodlanmış yapılandırma verileri ve bölgeler (bu veya aşağıdaki diğerleri gibi) burada tanımlanır. Bazı açılardan, bunu bir sabit diskteki *Ana Önyükleme Kaydı*na benzetebilirsiniz.
49 * Intel GbE NVM (gigabit ethernet kalıcı bellek): yerleşik Intel gigabit ethernet cihazı için ikili kodlanmış yapılandırma verileri, eğer varsa. MAC adresi, NIC'nin hangi hızda çalışması gerektiği, PCI kimlikleri, *LED yanıp sönme hızı* ve daha fazlası gibi birçok ayarı içerir. Bir Intel olmayan NIC kullanılıyorsa, bu flash bölgesi mevcut olmayacaktır.
50 * ME (Intel Yönetim Motoru): varsayılan durumunda *kötü* bir güvenlik açığı olan ME, tam ağ bağlantısı ile uzaktan yönetim gibi birçok özellik sağlar. ME, ana CPU'dan ayrı özel bir yardımcı işlemcidir ve başlatma yazılımı ve işletim sistemi bu özel bölgeden ana önyükleme flash'ına yüklenir. Daha fazla bilgi [SSS'de](faq.md#intelme) mevcuttur - ME yazılımının başka bir yerde mevcut olduğu durumlarda, Libreboot ya onu kaldırır ya da (`me_cleaner` programı ile) [yeniden yapılandırır](https://github.com/corna/me_cleaner/wiki/How-does-it-work%3F) ve makine başlatma sırasında devre dışı bırakılır.
51 * Platform bölgesi: genellikle donanım satıcısı tarafından yerleştirilen bir dizi dize olan program dışı veriler.
52 * BIOS bölgesi: bu, CPU, bellek denetleyicisi ve çevre birimlerini başlatmaktan sorumlu olan ana önyükleme yazılımını içerir ve makineyi programları çalıştırabilecek bir duruma getirir (muhtemelen bir önyükleyici, ardından bir işletim sistemi). Coreboot kodu (Libreboot tarafından sağlanır) buraya gider.
53
54 *Temel olarak*, bu tür "bölgeleri" bir sabit diskteki *bölümlere* benzetebilirsiniz. Önemli olan, flash IC'nin bu tür bölgelere *bölünmüş* olmasıdır, her bölge belirli bir amaç için tasarlanmıştır.
55
56 *Tanımlayıcı* ve *GbE* bölgelerinin içeriği Intel veri sayfaları tarafından tanımlanmıştır, ancak bu veri sayfaları genellikle *ayrılmış* bölümler içerir ve bu bölümler belgelenmemiş olarak bırakılır. Yıllar boyunca yapılan tersine mühendislik çalışmaları bu boş noktaların bazılarını belgelemiştir.
57
58 ### Libreboot Intel ME görüntülerini dağıtmaz
59
60 Libreboot, Git deposunda veya sürümlerde Intel ME yazılımını hiçbir şekilde dağıtmaz. Gerektiğinde, Libreboot, `me_cleaner` programını çalıştırarak otomatik olarak indirip kuran komut dosyaları sağlar. Bu tamamen otomatikleştirilmiştir. Lütfen okuyun:
61
62 <https://github.com/corna/me_cleaner/wiki/How-does-it-work%3F>
63
64 Libreboot yapılandırmalarında, Intel ME'nin *BringUp* kodu kalır. ME BringUp (BUP), ME'nin başlatılmasını sağlayan coreboot'a benzer; aynı benzetmeyle, Libreboot'un bunu yapılandırma şekli, *coreboot*'u bir yükleyici olmadan çalıştırmaya benzer. ME başlatılır, kod çalıştırabilecek bir duruma getirilir, ancak sonra *kod çalıştırmaz*. Bu nedenle *devre dışı bırakılmıştır*.
65
66 Başka bir deyişle, *nötrleştirilmiş* bir Intel ME kurulumu, hem yazılım özgürlüğü hem de güvenlik açısından tamamen zararsızdır. Kullanılmayan, kullanılmayan bir işlemci haline gelir ve gerçek dünyadaki çoğu insanın kullanmak istemeyeceği bir şeydir. Bu perspektifle, Intel ME'nin ortalama kullanıcı için artık tamamen önemsiz olduğunu görüyoruz.
67
68 *Yayınlanmış* Libreboot ROM görüntüleri, önceden derlenmiş olarak sağlanır, ME yazılımını hiç içermez; bir sürüm hazırlarken otomatik yayın komut dosyaları tarafından temizlenirler. Kaynaktan derliyorsanız, Libreboot yapı sistemi bunu otomatik olarak indirir (satıcıdan), nötrleştirir ve ardından ekler; sürüm ROM'larında, yapı sistemleri tarafından kullanılan aynı komut dosyaları manuel olarak çalıştırılabilir ve aynı sonucu elde eder. Lütfen okuyun: [docs/install/ivy_has_common.md](docs/install/ivy_has_common.md)
69
70 ME yazılımı, neredeyse tüm Intel platformlarında *gereklidir*, aksi takdirde makine 30 dakika sonra *kapanır* (veya ME, CPU'nun sıfırlamadan çıkıp çıkmayacağını kontrol ediyorsa, hiç başlatmaz).
71
72 ### Intel ME kaldırma/devre dışı bırakma hakkında daha fazla bilgi
73
74 *Libreboot*, GM45 platformlarında ICH9M güney köprüsü ile ME yazılımını tamamen kaldırmanın bir yolunu sağlar. Bunlar dizüstü bilgisayarlardır: ThinkPad X200/T400/T500/W500 ve bu nesil.
75
76 Yukarıda bahsedildiği gibi, daha yeni platformlarda `me_cleaner` kullanılır.
77
78 Belirli türde satıcı dosyaları hakkında notlar
79 ---------------------------------------------
80
81 ### VGA seçenek ROM'ları
82
83 *Yerel* video başlatma, coreboot tarafından sağlanan kaynak kodu altında tüm desteklenen Intel platformları için desteklenir ve *etkindir*.
84
85 Bazı durumlarda, bir dizüstü bilgisayar coreboot tarafından desteklenmeyen bir grafik yongasına sahip olabilir. Bu durumda, *VGA Seçenek ROM* adı verilen bir satıcı dosyası kullanılmalıdır. Libreboot, Dell Latitude E6400'ün Nvidia GPU modelleri için deneysel bir dalda VGA ROM'unu otomatik olarak indiren deneysel desteğe sahiptir. Bu şu anda sürümlerde veya `lbmk`'nin kararlı dalında mevcut değildir.
86
87 Diğer durumlarda, bir makine *iki* grafik cihazına sahip olabilir, bunlardan biri coreboot tarafından sağlanan yerel (özgür/libre) başlatma ile. Bu durumlarda, diğer cihaz için bir VGA ROM eklemek mümkündür; Libreboot şu anda bunun için belgelerden yoksundur, ancak test edilmiştir. Örnek: bazı ivybridge veya haswell thinkpad'lerde çift Intel/Nvidia grafik.
88
89 *Eklenti* GPU'lar için, SeaBIOS (yükleyici) genellikle kartta bulunan bir VGA ROM'u tarayabilir ve çalıştırabilir. Bu, Libreboot'un desteklediği belirli masaüstü anakartlarda test edilmiştir ve gayet iyi çalışır; Libreboot'un bu dosyaları hiç ele alması gerekmez.
90
91 Libreboot'un varsayılanı, pratikte mümkün olduğunda her zaman özgürlüktür. Bu ek GPU'ları kullanmak isteyen kullanıcılar, Libreboot politikasındaki aşağıdaki paragrafı dikkate almalıdır:
92
93 *"Yukarıdaki ilkeler varsayılan yapılandırmalar için geçerli olmalıdır. Ancak, libreboot kullanıcıların istediklerini yapmalarına izin verecek şekilde yapılandırılabilir olmalıdır."* - yapılandırılabilir, kesinlikle öyledir! Bkz: [docs/maintain/](docs/maintain/)
94
95 ### Bellek denetleyici başlatma
96
97 Libreboot, 20230319 veya daha yüksek sürümlerde Haswell'e kadar olan tüm Intel bellek denetleyicileri için *tamamen libre* başlatma sağlar; Broadwell'de Intel MRC kullanılır ve Skylake/yeni platformlarda FSP-M kullanılır.
98
99 ARM platformları (chromebook'lar)
100 ---------------------------------
101
102 Çoğunlukla özgür yazılım, `daisy` ve `peach` anakartlarında satıcıdan BL1 önyükleyici dosyalarının dahil edilmesi gerekliliği dışında. Bunlar:
103
104 * HP Chromebook 11 G1 (daisy-spring) **(sorunlar nedeniyle Libreboot'tan kaldırıldı (daha sonra yeniden eklenecek))**
105 * Samsung Chromebook XE303 (daisy-snow) **(aynı şekilde)**
106 * Samsung Chromebook 2 13" (peach-pi) **(aynı şekilde)**
107 * Samsung Chromebook 2 11" (peach-pit) **(aynı şekilde)**
108 * nyan-* chromebook'lar da geçici olarak kaldırıldı, ancak Libreboot'ta %100 özgür yazılım
109
110 Her kart için özel olarak satıcı dosyalarının listesi
111 -----------------------------------------------------
112
113 Bu makale, Libreboot'ta hangi satıcı dosyalarının yer aldığını ayrıntılı bir genel bakışla açıklamıştır. Yine, coreboot'tan tamamen libre başlatma *tüm şu anda desteklenen kartlarda* mevcuttur.
114
115 *Coreboot'tan* bu kritik bir yönüdür, ancak Libreboot'un tam kapsamı, bazı durumlarda coreboot dışında yazılım içeren ana flash IC'dir.
116
117 İşte her kart için bu dosyaların listesi:
118
119 ### Intel/x86
120
121 #### Intel ME:
122
123 Bu hedeflerde nötrleştirilmiş ME gereklidir:
124
125 `dell9020mt_nri_12mb`, `dell9020sff_nri_12mb`, `e5420_6mb`, `e5520_6mb`, `e5530_12mb`, `e6220_10mb`, `e6230_12mb`, `e6320_10mb`, `e6330_12mb`, `e6420_10mb`, `e6430_12mb`, `e6520_10mb`, `e6530_12mb`, `hp2170p_16mb`, `hp2560p_8mb`, `hp2570p_16mb`, `hp8200sff_4mb`, `hp8200sff_8mb`, `hp820g2_12mb`, `hp8300cmt_16mb`, `hp8300usdt_16mb`, `hp8460pintel_8mb`, `hp8470pintel_16mb`, `hp8560w_8mb`, `hp9470m_16mb`, `t1650_12mb`, `t420_8mb`, `t420s_8mb`, `t430_12mb`, `t440plibremrc_12mb`, `t520_8mb`, `t530_12mb`, `w530_12mb`, `w541_12mb`, `x220_8mb`, `x230_12mb`, `x230_16mb`, `x230t_12mb`, `x230t_16mb`, `dell3050micro_fsp_16mb`, `dell3050micro_vfsp_16mb`, `t480_fsp_16mb`, `t480_vfsp_16mb`, `t480s_fsp_16mb`, `t480s_vfsp_16mb`
126
127 Belirtildiği gibi, Libreboot bunu ME'nin artık bir güvenlik tehdidi olmadığı bir durumda sağlar. Kendini başlatır, ancak sonra hiçbir şey yapmaz, bu nedenle devre dışı bırakılmıştır. Bu, `me_cleaner` kullanılarak yapılır. Bkz: <https://github.com/corna/me_cleaner/wiki/How-does-it-work%3F>
128
129 MEv11 tabanlı platformlarda, ThinkPad T480 ve Dell OptiPlex 3050 Micro gibi, Intel Boot Guard'ı devre dışı bırakmak için [deguard](docs/install/deguard.md) da kullanıyoruz.
130
131 #### KBC1126 EC yazılımı (HP dizüstü bilgisayarlar):
132
133 Bu, şu hedefler için geçerlidir: `hp2170p_16mb`, `hp2560p_8mb`, `hp2570p_16mb`, `hp8470pintel_16mb`, `hp9470m_16mb`.
134
135 [EC yazılımı](faq.md#ec-embedded-controller-firmware) ana önyükleme flash'ına eklenir, ayrı bir IC'de değil. Bu *daha iyidir* çünkü gelecekte libre yedeklerin kurulumu daha kolay olur ve tersine mühendislik çok daha kolay hale gelir. Libreboot'un yapı sistemi, bu tür yazılımları bir komut dosyasında ele alır ve yapı sürecinde otomatik olarak indirir. Libreboot 20230423'ten itibaren EC yazılımını temizler ve coreboot yapılandırması tarafından her kart için tanımlanan doğru ofsete `cbfstool` ile eklemek için özel bir komut dosyasında işlevsellik sağlar.
136
137 #### Intel FSP
138
139 Coreboot tarafından bazı kartlarda kullanılan romstage ve raminit sağlar. Libreboot'ta, aşağıdaki yapı hedefleri için kullanıyoruz:
140
141 `t480_fsp_16mb`, `t480_vfsp_16mb`, `t480s_fsp_16mb`, `t480s_vfsp_16mb`, `dell3050micro_fsp_16mb`, `dell3050micro_vfsp_16mb`
142
143 #### SMSC SCH5545 Çevresel Kontrol
144
145 Bu, Dell Precision T1650'de fan kontrolü için gereken küçük bir yazılımdır.
146
147 #### CPU mikro kodu:
148
149 [*Mikro kod* güncellemeleri](faq.md#microcode) varsayılan olarak *tüm* x86 platformlarında sağlanır. Teknik olarak gerekli değildir, ancak şiddetle tavsiye edilir. Kaldırmak için şunu yapın:
150
151 cbfstool filename.rom remove -n cpu_microcode_blob.bin
152
153 ASUS KFSN4-DRE, KCMA-D8 ve KGPE-D16 kartlarında bunun yerine şunu yapın:
154
155 cbfstool filename.rom remove -n microcode_amd.bin
156 cbfstool filename.rom remove -n microcode_amd_fam15h.bin
157
158 [Libreboot 20230423'ten sonraki sürümler, mikro kod hariç tutulan ayrı ROM'lar sağlayacak, varsayılan olanlarla birlikte mikrokod dahil edilecektir.](news/microcode.md)
159
160 Mikro kod güncellemelerinin kaldırılması sistem kararlılığını olumsuz yönde etkileyecek, standart olmayan bozuk davranışlar getirecek ve makinenin düzgün önyükleme yapamamasına neden olabilecektir. Diğer durumlarda, S3 askıya alma/devam ettirme gibi özellikleri bozabilir.
161
162 CPU mikro kod dosyaları varsayılan olarak tüm x86 kartlarında dahil edilir. Çoğu durumda gerekli olmasa da, kullanılmaları şiddetle tavsiye edilir. Nedenleri için bkz:
163 [news/policy.md#more-detailed-insight-about-microcode](news/policy.md#more-detailed-insight-about-microcode)
164
165 #### Intel Flash Tanımlayıcı (IFD):
166
167 Intel Flash Tanımlayıcıları bazı kartlarda blob olarak sağlanır, ancak bunlar *yazılım* blobu değildir. Bunlar ikili formatta sağlanan yapılandırmalardır ve özgür yazılım tarafından tamamen okunabilir. Örneğin:
168
169 * Coreboot'un `ifdtool` programı, Intel flash tanımlayıcılarını değiştirmek için kapsamlı özelliklere sahiptir.
170 * Coreboot'un `bincfg` programı, insan tarafından okunabilir bir formatta herhangi bir ikili formatı tanımlayabilen bir `.spec` dosyasından herhangi bir ikili oluşturur. Çeşitli platformlar için birkaç flash tanımlayıcı içerir, ancak Libreboot bunları kullanmaz.
171
172 Intel GbE NVM yapılandırması (gigabit NIC için ikili kodlanmış yapılandırma verileri):
173
174 * Libreboot'un `nvmutil` programı GbE NVM görüntülerini değiştirebilir
175
176 ### ARM/chromebook'lar
177
178 #### BL1 önyükleyici (peach/daisy):
179
180 BL1 önyükleyici şunlar için gereklidir: `daisy_snow`, `daisy_spring` ve `peach_pit`.
181
182 Bu kartlar *şu anda* mevcut değil. Yapı sistemi henüz BL1 dosyalarını otomatik olarak eklemediği için Libreboot'tan kaldırıldılar. Kartların, Libreboot'taki Alper'in U-Boot portunu kullanarak çalıştığına inanılıyor.
183
184 Sonuç
185 ----------
186
187 Yukarıdakilerden görebileceğiniz gibi, Libreboot gerçekten de *ikili blob azaltma politikası*nı uyguluyor ve *azaltma* vurgusu en kritik nokta. Libreboot'un tüm kartlarda makul düzeyde *yazılım özgürlüğü* sağladığı söylenebilir.
188
189 Libreboot, çeşitli ek özellikler sağlamak için birçok platform için daha fazla bu tür dosya *ekleyebilirdi*, ancak Libreboot projesinin *amacı* *özgür* yazılımı teşvik etmek ve tescilli yazılım geliştiricilerinin kullanıcılar üzerindeki gücünü *en aza indirmek* olduğu için bunları eklemeyi tercih etmez.
190
191 Umarım bu makale düşünmek için malzeme sağlamıştır.
192
193 ### Bir not: donanım özgürlüğü
194
195 Şu anda desteklenen Libreboot makinelerinin hiçbiri özgür *donanıma* sahip değildir, yani IC'ler kamuya açık *verilog* dosyaları ve benzerleriyle birlikte gelmez. Bu makinelerin kendi yedeklerini üretemezsiniz.
196
197 Her makinenin devre kartlarını açıklayan bazı şematikler ve boardview dosyaları çeşitli kanallar aracılığıyla çevrimiçi olarak mevcuttur. Bunları kendiniz aramanız gerekir; bir gün, Tamir Hakkı hareketi umarız ki bu tür belgelere kamunun evrensel erişimini sağlayacaktır.
198
199 İleri okuma
200 ---------------
201
202 Bu makale *ana önyükleme flash*'ına giren kodu açıkladı, ancak satın aldığınız herhangi bir bilgisayarda sistemin başka yerlerinde *tonlarca* yazılım bulunur. Bazı içgörüler Libreboot SSS'de mevcuttur. Bkz:
203
204 * [faq.md#what-level-of-software-freedom-does-libreboot-give-me](faq.md#what-level-of-software-freedom-does-libreboot-give-me)
205 * [faq.md#what-other-firmware-exists-outside-of-libreboot](faq.md#what-other-firmware-exists-outside-of-libreboot)
206
207 Bunlardan en kritik olanları HDD/SSD yazılımı ve EC yazılımıdır. Bu iki bağlantıda açıklanan sorunlar, Libreboot'lular da dahil olmak üzere birçok farklı bilgisayar ve dünyadaki neredeyse diğer tüm bilgisayarlar için geçerlidir.
File site/git.tr.md added (mode: 100644) (index 0000000..338fae2)
1 ---
2 title: Git'i Nasıl Kullanırsınız ve/veya Libreboot'a Yama Gönderirsiniz
3 x-toc-enable: true
4 ...
5
6 Libreboot Depoları
7 -----------------
8
9 `libreboot` projesinin 3 ana Git deposu vardır:
10
11 * Derleme sistemi: <https://codeberg.org/libreboot/lbmk>
12 * Web sitesi (+belgeler): <https://codeberg.org/libreboot/lbwww>
13 * Görseller (web sitesi için): <https://codeberg.org/libreboot/lbwww-img>
14 * Pico-serprog: <https://codeberg.org/libreboot/pico-serprog>
15 * Libreboot Statik Site Oluşturucu: <https://codeberg.org/libreboot/lbssg>
16
17 Ayrıca bakınız: [Libreboot Statik Site Oluşturucu](docs/sitegen/).
18
19 Ayrıca lbmk'yi Libreboot'un kendi cgit örneğinde *gezinebilirsiniz*, ancak bu geliştirme için tasarlanmamıştır (bunun için codeberg'i kullanın):\
20 <https://browse.libreboot.org/lbmk.git/>
21
22 [Görevler](tasks/) sayfası, uygulamak istediğimiz (hepsi değil) bazı şeyleri listeler, henüz uygulanmamışsa. Yamalar hoş karşılanır!
23
24 Ana Git depoları çalışmıyorsa, `lbmk` ve `lbwww`'nin yansıları bu sayfada aşağıda listelenmiştir.
25
26 Libreboot daha önce NotABug'ı kullanıyordu, ancak muhtemelen çok fazla kişi kullandığı için genellikle akşamları HTTP 500 hataları döndürmesi nedeniyle sürekli güvenilirlik sorunları yaşandı; Libreboot'un daha kararlı bir şeye ihtiyacı olduğuna karar verildi, bu yüzden şimdi Libreboot codeberg'de barındırılıyor. Bakınız: [8 Nisan 2023'te codeberg'e taşınma duyurusu](news/codeberg.md)
27
28 Ayrıca Libreboot projesi tarafından barındırılan ve libreboot'un ya önerdiği ya da kullandığı şu programlar da var:
29
30 Eski `ich9utils` ve `bucts` depoları notabug'da mevcuttur:
31
32 * Bucts (yardımcı program): <https://notabug.org/libreboot/bucts>
33 * ich9utils (yardımcı program): <https://notabug.org/libreboot/ich9utils>
34
35 Bu depolardan herhangi birini indirebilir, istediğiniz değişiklikleri yapabilir ve ardından aşağıdaki talimatları kullanarak değişikliklerinizi gönderebilirsiniz.
36
37 Libreboot'u (tüm parçalarını) bir Linux dağıtımında derlemeniz önerilir. Örneğin, derleme sistemi (lbmk) BSD sistemlerinde test edilmemiştir. Linux sisteminize `git`'i kurun ve depolardan birini indirin.
38
39 Libreboot'un geliştirilmesi Git sürüm kontrol sistemi kullanılarak yapılır. Git'i nasıl kullanacağınızı bilmiyorsanız [resmi Git belgelerine](https://git-scm.com/doc) bakın.
40
41 `bucts` deposu, son kontrol ettiğimizde `stuge.se`'deki orijinal depo artık mevcut olmadığı için libreboot projesi tarafından barındırılmaktadır. `bucts` programı Peter Stuge tarafından yazılmıştır. Şu anda orijinal Lenovo BIOS'unu çalıştıran bir ThinkPad X60 veya T60'a dahili olarak bir libreboot ROM'u yüklüyorsanız `bucts`'ye ihtiyacınız var. Bunun için talimatlar burada mevcuttur:\
42 [libreboot kurulum kılavuzları](docs/install/)
43
44 ### lbmk (libreboot-make)
45
46 Bu, libreboot'taki çekirdek derleme sistemidir. `lbmk`'nin libreboot *olduğunu* söyleyebilirsiniz! Git deposunu indirin:
47
48 git clone https://codeberg.org/libreboot/lbmk
49
50 Yukarıda görülen `git` komutu, libreboot derleme sistemi `lbmk`'yi indirecektir. Ardından şu şekilde içine girebilirsiniz:
51
52 cd lbmk
53
54 İstediğiniz değişiklikleri yapın veya sadece derleyin. `lbmk`'yi nasıl derleyeceğinize dair talimatlar için [derleme talimatlarına](docs/build/) bakın.
55
56 Derleme sisteminin kendisi ve nasıl çalıştığı hakkında bilgi [lbmk bakım kılavuzunda](docs/maintain/) mevcuttur.
57
58 ### lbwww ve lbwww-img
59
60 Libreboot web sitesi ve belgelerin *tamamı* bir Git deposunda barındırılmaktadır. Şu şekilde indirin:
61
62 git clone https://codeberg.org/libreboot/lbwww
63
64 Görseller <https://av.libreboot.org/> adresinde barındırılır ve ayrı bir depoda mevcuttur:
65
66 git clone https://codeberg.org/libreboot/lbwww-img
67
68 İstediğiniz değişiklikleri yapın. Yama gönderme hakkında aşağıdaki notlara bakın.
69
70 Web sitesinin tamamı Markdown'da, özellikle Pandoc versiyonunda yazılmıştır. Statik HTML sayfaları [lbssg](docs/sitegen/) ile oluşturulur. Libreboot'un kurucusu Leah Rowe, aynı zamanda Libreboot statik site oluşturucu projesinin de kurucusudur.
71
72 İsterseniz yerel bir HTTP sunucusu kurabilir ve web sitesinin kendi yerel sürümünüzü oluşturabilirsiniz. Lütfen görsellerin hala <https://av.libreboot.org/> adresinde barındırılanlarla bağlantılı olacağını unutmayın, bu nedenle `lbwww-img`'ye eklediğiniz görseller (eklediğiniz görseller için) görsel bağlantılarını `av.libreboot.org`'a bağlarsanız yerel `lbwww` sitenizde görünmeyecektir. Ancak, bu tür görsellerin av.libreboot.org'da barındırılması gereklidir.
73
74 Bu nedenle, web sitesine görsel eklemek istiyorsanız, lütfen her biri için bağlantıları <https://av.libreboot.org/path/to/your/new/image/in/lbwww-img> olacak şekilde `lbwww-img` deposuna da gönderin. Libreboot web sitesinde birleştirildiğinde, görselleriniz canlı olarak görünecektir.
75
76 Bir fotoğraf ekliyorsanız, web dağıtımı için sıkıştırın. Görseller genellikle 800px genişliğinde ve genellikle 100KiB'den küçük boyutta olmalıdır:
77
78 İlk olarak, favori görsel işleme programınızı kullanarak görselinizi yaklaşık 800px genişliğe ölçeklendirin. Örneğin, `imagemagick` ile şunu yapabilirsiniz (görüntünün zaten tercih edilenden daha küçük veya eşit olmadığından emin olun).
79
80 convert original.jpg -resize 600000@ -quality 70% web.jpg
81
82 Göndermeden önce jpg görseller üzerinde her zaman `jpegoptim` çalıştırmalısınız. Gereksiz meta verileri kaldırır ve içlerinde kullanılan huffman tablolarını akıllıca yeniden düzenleyerek *kayıpsız* olarak daha da optimize eder.
83
84 jpegoptim -s --all-progressive web.jpg
85
86 Görsel bir (çizgi) çizimse, bitmap'lere göre vektör grafikleri tercih edilir. Bu nedenle, mümkünse bunları SVG olarak kaydedin. Bunlar değiştirilmesi kolaydır ve çevirmenlerin işini de kesinlikle kolaylaştıracaktır.
87
88 PNG görseller `zopfli` ile optimize edilmelidir (bu da kayıpsızdır). Örneğin, bu Libreboot önyükleme logosunu yaklaşık 11k'dan 3k'ya düşürdü:
89
90 zopflipng -ym image.png image.png
91
92 Geliştirme amaçları için, önce görsellerinizi yerel bağlantılar yapabilir ve ardından belge/web sitesi yamalarınızı gönderirken URL'leri ayarlayabilirsiniz.
93
94 Web sitesinin yerel sürümünüzü nasıl kuracağınıza dair talimatlar lbssg kılavuzunda mevcuttur. Untitled'ı indirin ve untitled dizininizin içinde `www/` adlı bir dizin oluşturun, ardından www dizininin içine girin ve `lbwww` deposunu oraya klonlayın. Yerel HTTP sunucunuzu buna göre yapılandırın.
95
96 Yine, bu amaç için talimatlar lbssg kılavuzunda mevcuttur.
97
98 ### İsim Gerekli Değil
99
100 Yaptığınız katkılar, herkesin erişebileceği bir Git deposunda kamuya açık olarak kaydedilir. Bu, katkıda bulunanın adını ve e-posta adresini içerir.
101
102 Git'te, yazar adı ve e-posta adresi için tanımlayıcı veriler kullanmanız gerekmez. `libreboot Contributor` kullanabilir ve e-posta adresiniz contributor@libreboot.org olarak belirtilebilir. Gizliliğinizi korumak istiyorsanız bunu yapmanıza izin verilir. Gizliliğe inanıyoruz. Anonim kalmayı seçerseniz, buna saygı duyacağız.
103
104 Tabii ki, istediğiniz adı ve/veya e-posta adresini kullanabilirsiniz.
105
106 Yasal olarak konuşursak, uluslararası telif hakkı yasasının Bern Sözleşmesi kapsamında tüm telif hakları otomatiktir. Hangi adı kullandığınız, hatta telif hakkı beyan edip etmediğiniz önemli değildir (ancak belirli telif hakkı lisanslarının kullanılmasını gerektiriyoruz - bu sayfada bunun hakkında daha fazla bilgi okuyun).
107
108 Commit'lerinizde/yamalarınızda farklı bir ad ve e-posta adresi kullanırsanız, oldukça anonim olmalısınız. Değişiklikleri genel bir Git deposuna göndermeden önce onaylamak için [git log](https://git-scm.com/book/en/v2/Git-Basics-Viewing-the-Commit-History) ve [git show](https://git-scm.com/docs/git-show) kullanın.
109
110 ### Lisanslar (katkıda bulunanlar için)
111
112 Çalışmanızı özgür bir lisans altında özgürce lisansladığınızdan emin olun. Libreboot artık hangi lisansların kabul edildiğine dair keyfi kısıtlamalar koymamaktadır ve halihazırda birçok lisans mevcuttur. Katkınızı denetleyeceğiz ve sorun varsa size bildireceğiz (örn. lisans yok).
113
114 Çalışmanızda *her zaman* bir lisans beyan edin! Bir lisans beyan etmemek, varsayılan, kısıtlayıcı telif hakkı yasalarının geçerli olduğu anlamına gelir, bu da çalışmanızı özel mülk yapar ve aynı kısıtlamalara tabi olur.
115
116 MIT lisansı başlamak için iyi bir lisanstır ve Libreboot'taki tüm yeni çalışmalar için tercih edilen lisanstır, ancak seçici değiliz. Libreboot tarihsel olarak çoğunlukla GPL lisanslaması kullanmıştır; bunların çoğu kalmıştır ve muhtemelen kalacaktır. Bu sizin çalışmanız; açıkçası, mevcut bir çalışmadan türetiyorsanız, lisans uyumluluğu için katkınızda aynı lisansı kullanmak mantıklı olabilir.
117
118 [Burada](https://opensource.org/licenses) yaygın lisans örnekleri bulabilirsiniz.
119
120 Mevcut bir çalışmadan *türetiyorsanız*, katkınızın lisansının türetildiği çalışmanın lisanslamasıyla uyumlu olması önemlidir. MIT lisansı iyidir çünkü birçok diğer lisansla geniş çapta uyumludur ve diğer lisansların vermediği birçok özgürlüğe (alt lisanslama özgürlüğü gibi) izin verir:
121
122 <https://opensource.org/licenses/MIT>
123
124 ### Yama Gönderme
125
126 <https://codeberg.org/> adresinde bir hesap oluşturun ve üzerinde çalışmak istediğiniz depoya (giriş yapmış olarak) gidin. *Fork*'a tıklayın ve hesabınızda kendi libreboot deponuz olacak. Deponuzu klonlayın, istediğiniz değişiklikleri yapın ve ardından Codeberg'deki hesabınızdaki deponuza gönderin. İsterseniz bunu yeni bir dalda da yapabilirsiniz.
127
128 Codeberg hesabınızda, resmi libreboot deposuna gidebilir ve bir Çekme İsteği gönderebilirsiniz. Çalışma şekli, insanların bu günlerde kullandığı diğer popüler web tabanlı Git platformlarına benzer.
129
130 Yamalarınızı oraya gönderebilirsiniz. Alternatif olarak, libreboot IRC kanalına giriş yapabilir ve yamalarla kendi Git deponuz varsa, hangi yamaların incelenmesini istediğinizi kanala bildirebilirsiniz.
131
132 Bir Çekme İsteği gönderdikten sonra, libreboot bakımcıları e-posta yoluyla bilgilendirilecektir. Projeden yeterince hızlı yanıt alamazsanız, Libera Chat'teki `#libreboot` kanalı aracılığıyla projeyi bilgilendirebilirsiniz.
133
134 Yama göndermenin başka bir yolu da doğrudan Leah Rowe'a e-posta göndermektir:
135 [info@minifree.org](mailto:info@minifree.org) Leah'nın proje e-posta adresidir.
136
137 Ancak, kod inceleme sürecinin şeffaflığı için, şimdilik Codeberg'i kullanmanız önerilir.
138
139 ### E-posta Listesi
140
141 Libreboot'un şu e-posta listesi vardır:
142 <https://lists.sr.ht/~libreboot/libreboot>
143
144 E-posta adresi: [~libreboot/libreboot@lists.sr.ht](mailto:~libreboot/libreboot@lists.sr.ht)
145
146 lbmk.git'in Yansıları
147 --------------------
148
149 `lbmk` deposu, Libreboot sürümlerini (derlenmiş ROM imajları dahil) üreten Libreboot'un otomatik derleme sistemini içerir.
150
151 Bu bağlantılardan herhangi biri üzerinde `git clone` çalıştırabilirsiniz (bağlantılar ayrıca Web tarayıcınızda değişiklikleri görüntülemek için tıklanabilir):
152
153 * <https://git.sr.ht/~libreboot/lbmk>
154 * <https://git.disroot.org/libreboot/lbmk>
155 * <https://gitea.treehouse.systems/libreboot/lbmk>
156 * <https://git.fosscommunity.in/libreboot/lbmk>
157 * <https://0xacab.org/libreboot/lbmk/>
158 * <https://framagit.org/libreboot/libreboot>
159 * <https://gitlab.com/libreboot/lbmk>
160 * <https://pagure.io/libreboot>
161 * <https://rocketgit.com/libreboot/libreboot>
File site/index.tr.md added (mode: 100644) (index 0000000..aa5e774)
1 ---
2 title: Özgür ve Açık Kaynaklı BIOS/UEFI Önyükleme Yazılımı
3 x-toc-enable: true
4 ...
5
6 *Libreboot*, Debian'ın bir *Linux dağıtımı* olması gibi, bir *[coreboot dağıtımıdır](docs/maintain)*. Libreboot, [belirli Intel/AMD x86 ve ARM tabanlı anakartlarda](docs/install/#which-systems-are-supported-by-libreboot) özel mülk BIOS/UEFI yazılımının yerini alan, coreboot tabanlı [özgür, açık kaynaklı](https://writefreesoftware.org/) (*libre*) önyükleme yazılımı sağlar. Bu anakartlar dizüstü ve masaüstü bilgisayarları içerir. Donanımı başlatır (örn. bellek denetleyicisi, CPU, çevre birimleri) ve işletim sisteminiz için bir önyükleyici başlatır. [Linux](docs/linux/) ve [BSD](docs/bsd/) iyi desteklenmektedir. [Libera](https://libera.chat/) IRC'deki [\#libreboot](https://web.libera.chat/#libreboot) kanalından yardım alabilirsiniz.
7
8 <img tabindex=1 class="r" alt="Libreboot çalıştıran ThinkPad T480" title="ThinkPad T480" src="https://av.libreboot.org/t480/t480.jpg" /><span class="f"><img alt="Libreboot çalıştıran ThinkPad T480" src="https://av.libreboot.org/t480/t480.jpg" /></span>
9
10 Libreboot, x86/x86_64 Intel/AMD anakartlarda GNU önyükleyici "[GRUB](docs/linux/)" ve SeaBIOS yüklerini, ARM64(Aarch64) anakartlarda ise *coreboot için* [U-Boot UEFI yükünü](docs/uboot/) sağlar. Bazı kartlarda [x86/x86_64 U-Boot UEFI yükü](docs/uboot/uboot-x86.md) de mevcuttur. x86, x86_64 ve arm64 U-Boot yükleri hafif bir UEFI önyükleme uygulaması sağlar. Libreboot'un [tasarımı](docs/maintain/) tüm bu yükleri tek bir imajda birleştirir ve önyükleme sırasında birini seçersiniz.
11
12 **YENİ SÜRÜM: En son sürüm 6 Aralık 2024'te yayınlanan Libreboot 20241206'dır.
13 Bakınız: [Libreboot 20241206 sürüm duyurusu](news/libreboot20241206.md) - en
14 yeni revizyon sürümü olan Libreboot 20241206 revizyon 10, 18 Şubat 2025 tarihlidir.**
15
16 Ayrıca Minifree Ltd'den seçili donanımlarda [Libreboot önyüklenmiş cihazlar satın alabilir](https://minifree.org/) veya uyumlu donanımınızı [Libreboot önyükleme hizmeti](https://minifree.org/product/installation-service/) için gönderebilirsiniz. Libreboot'un kurucusu ve baş geliştiricisi Leah Rowe aynı zamanda Minifree'yi de işletmektedir; satışlar Libreboot için finansman sağlamaktadır.
17
18 *Biz*, yazılımı [inceleme, paylaşma, değiştirme ve kullanma özgürlüğünün](https://writefreesoftware.org/), herhangi bir kısıtlama olmaksızın, herkesin sahip olması gereken temel insan haklarından biri olduğuna inanıyoruz. Bu bağlamda, *yazılım özgürlüğü* önemlidir. Özgürlüğünüz önemlidir. Eğitim önemlidir. [Onarım hakkı](https://en.wikipedia.org/wiki/Right_to_repair) önemlidir; Libreboot, donanımınızı sürekli yazılım güncellemeleriyle kullanmaya devam etmenizi sağlar. Tüm bunlar Libreboot'un *var olma nedenidir*.
19
20 Libreboot Tasarımına Genel Bakış
21 --------------------------------
22
23 <img tabindex=1 class="l" alt="Libreboot çalıştıran HP EliteBook 2560p ve Folio 9470m" src="https://av.libreboot.org/hp9470m/9470m+2560p.jpg" /><span class="f"><img src="https://av.libreboot.org/hp9470m/9470m+2560p.jpg" /></span>
24
25 Libreboot, [makine başlatma](https://doc.coreboot.org/getting_started/architecture.html) için [coreboot](https://coreboot.org/) sağlar, bu da önyükleme belleğindeki bir [yüke](https://doc.coreboot.org/payloads.html) atlar; coreboot, Linux/BSD gibi işletim sisteminizi önyükleyen birçok yükle çalışır.
26
27 Libreboot, [tam otomatik bir derleme sistemi](docs/maintain/), [otomatik derleme süreci](docs/build/) ve [kullanıcı dostu kurulum talimatları](docs/install/) sağlayarak, ayrıca desteklenen donanımlara kurulum için önceden derlenmiş ROM imajları sağlayan düzenli [ikili sürümler](download.md) sunarak, coreboot'u teknik olmayan kullanıcılar için kullanımı kolay hale getirir. Libreboot'un sağladığı gibi bir otomasyon olmadan, coreboot çoğu kullanıcı için erişilemez olurdu; yine de Libreboot'u istediğiniz gibi [yeniden yapılandırabilirsiniz](docs/maintain/).
28
29 Neden Libreboot Kullanmalı?
30 ---------------------------
31
32 <img tabindex=1 class="r" alt="Libreboot çalıştıran çeşitli Lenovo ThinkPad'ler" style="max-width:25%;" src="https://av.libreboot.org/thinkpadcollection/thinkpadcollection1-min.jpg" /><span class="f"><img src="https://av.libreboot.org/thinkpadcollection/thinkpadcollection1-min.jpg" /></span>
33
34 Halihazırda özgür yazılıma eğilimliyseniz, belki de zaten bir coreboot kullanıcısıysanız, Libreboot, derleme otomasyonu aracılığıyla ya başlamanızı ya da coreboot'u makinenizde sürdürmenizi kolaylaştırır. Düzenli test edilmiş sürümler sağlar, önceden derlenmiş, genellikle kararlılığı sağlamak için coreboot (ve diğer kodlar) üzerinde belirli yamalarla birlikte gelir. Karşılaştırma olarak, coreboot her birkaç ayda bir kod tabanının bir anlık görüntüsüyle sürekli sürüm modelini kullanır; çok geliştirici odaklıdır, oysa Libreboot özellikle son kullanıcılar için tasarlanmıştır. Başka bir deyişle, Libreboot'un amacı *Sadece Çalışmaktır*. Coreboot'un doğrudan yapılandırılması ve kurulumu da mümkündür, ancak Libreboot bunu *çok* daha kolay hale getirir.
35
36 Libreboot size çoğu diğer önyükleme yazılımıyla alamayacağınız [Özgür Yazılım](https://writefreesoftware.org/) sağlar, ayrıca daha hızlı önyükleme hızları ve [daha iyi güvenlik](docs/linux/grub_hardening.md) sunar. Birçok kullanım senaryosu için son derece güçlü ve [yapılandırılabilirdir](docs/maintain/). Özel mülk BIOS satıcıları tarafından size dayatılan kısıtlamalardan (güvenlik sorunlarından bahsetmiyorum bile) memnun değilseniz, Libreboot sizin için olası bir seçenektir. Coreboot'tan miras aldığı için, kodda bilinen arka kapılar içermez ve 1980'lerden kalma eski öğeler içermez. Libreboot, düzenli olarak denetlenen ve geliştirilen coreboot'a dayalı Linux/BSD sistemleri için şık, hızlı bir önyükleme deneyimi sağlar.
37
38 Libreboot özel mülk yazılımlardan daha güvenilirdir. Birçok kişi [özgür bir işletim sistemi](https://www.openbsd.org/) kullansa bile özel mülk (özgür olmayan) önyükleme yazılımı kullanır. Özel mülk yazılımlar genellikle [arka kapılar](faq.html#intel) [içerir](faq.html#amd) ve hatalı olabilir. Libreboot projesi, Aralık 2013'te, coreboot yazılımını teknik olmayan kullanıcılar için erişilebilir kılma açık amacıyla kuruldu.
39
40 Libreboot, kullanıcıların özel mülk önyükleme yazılımından kaçmasına yardımcı olmaya odaklanan topluluk odaklı bir projedir; biz kendimiz tüm yazılımların [özgür](https://writefreesoftware.org/) olduğu bir dünyada yaşamak istiyoruz ve bu nedenle Libreboot, o dünyaya yaklaşmaya yardımcı olma çabasıdır. Büyük satıcıların aksine, sizi herhangi bir şekilde kısıtlamaya çalışmıyoruz veya sizi bir güvenlik tehdidi olarak görmüyoruz; yazılımı özgürce kullanma, inceleme, değiştirme ve yeniden dağıtma yeteneğinin herkesin sahip olması gereken bir insan hakkı olduğunu düşünüyoruz. Bilgisayarlara uyarlandığında, bunlar satın aldığınız ürünlerdir ve bu nedenle onları istediğiniz gibi değiştirme özgürlüğüne sahip olmalısınız. Intel'in *Boot Guard*'ından (yalnızca kendileri tarafından imzalanmış yazılımın çalıştırılmasına izin vererek coreboot'u engelleyen) veya diğer satıcıların benzer kısıtlamalar getirmesinden bahsederken "güvenlik"ten bahsettiklerini duyduğunuzda, yalnızca *kendi* güvenliklerinden bahsediyorlar, sizinkinden değil. Libreboot projesinde, bu tersine çevrilmiştir; biz Intel Boot Guard ve benzeri teknolojileri kendi mülkünüz (bilgisayarınız) üzerindeki özgürlüğünüze bir saldırı olarak görüyoruz ve bu nedenle, bu tür kontrolü [geri almanıza](docs/install/deguard.html) [yardımcı olmayı](https://trmm.net/TOCTOU/) misyonumuz haline getiriyoruz.
41
42 Libreboot Coreboot'un Bir Çatalı Değildir
43 ----------------------------------------
44
45 <img tabindex=1 class="r" style="max-width:25%;" src="https://av.vimuser.org/uboot.png" /><span class="f"><img src="https://av.vimuser.org/uboot.png" /></span>
46
47 Aslında, Libreboot her kart için mümkün olduğunca *stok* coreboot'a yakın kalmaya çalışır, ancak Libreboot derleme sistemi tarafından otomatik olarak sağlanan birçok farklı yapılandırma türüyle birlikte.
48
49 *Alpine Linux*'un bir *Linux dağıtımı* olması gibi, Libreboot bir *coreboot dağıtımıdır*. ROM imajını sıfırdan oluşturmak istiyorsanız, aksi takdirde ROM imajını hazırlamak için coreboot, GRUB ve ihtiyacınız olan diğer yazılımların uzman düzeyinde yapılandırmasını gerçekleştirmeniz gerekir. *Libreboot* ile, Git'ten veya bir kaynak arşivinden indirebilir ve basit bir betik çalıştırabilirsiniz, ve tüm ROM imajlarını oluşturacaktır. `lbmk` (Libreboot MaKe) adlı otomatik bir derleme sistemi, bu ROM imajlarını herhangi bir kullanıcı girişi veya müdahalesi gerekmeden otomatik olarak oluşturur. Yapılandırma önceden gerçekleştirilmiştir.
50
51 Libreboot'un otomatik derleme sistemini kullanmadan normal coreboot'u derleseydiniz, çalışan bir yapılandırma üretmek için çok daha fazla müdahale ve iyi teknik bilgi gerektirirdi.
52
53 Libreboot'un düzenli ikili sürümleri bu ROM imajlarını önceden derlenmiş olarak sağlar ve [teknik olmayan kullanıcılar için yazılmış basitleştirilmiş talimatları](docs/install/) takip etme yeteneği dışında özel bir bilgi veya beceri gerektirmeden bunları kurabilirsiniz.
54
55 ### Nasıl Yardımcı Olabilirsiniz
56
57 [Görevler sayfası](tasks/) üzerinde çalışılabilecek (çalışılacak) görevleri listeler. Daha fazla görev eklendikçe/tamamlandıkça güncellenecektir. Yardımcı olmak istiyorsanız, bu görevlerden birini seçip üzerinde çalışabilirsiniz.
58
59 <img tabindex=1 class="l" style="max-width:15%;" alt="Libreboot'ta GRUB önyükleyici" src="https://av.libreboot.org/hp8200sff/grub_open.jpg" /><span class="f"><img src="https://av.libreboot.org/hp8200sff/grub_open.jpg" /></span>
60
61 Yardımcı olabileceğiniz *en büyük* yol, bir yapılandırma göndererek Libreboot'a *yeni* anakartlar eklemektir. Coreboot'un desteklediği her şey, sürümlerde sağlanan ROM imajlarıyla Libreboot'a entegre edilebilir. Bakınız:
62
63 * [Kart bakımcısı/test edicisi olmak için başvurun](docs/maintain/testing.md)
64 * [Yeni anakartlar için port kılavuzu](docs/maintain/porting.md)
65 * [Libreboot derleme sistemi belgeleri](docs/maintain/)
66
67 Bunun ardından, derleme sistemi bakımı (yukarıya bakın) ve ciddiye aldığımız *belgelendirme* var. Belgelendirme, herhangi bir projede kritik öneme sahiptir.
68
69 *Kullanıcı desteği* de kritik öneme sahiptir. IRC'de kalın ve eğer birine sorunuyla yardımcı olabilecek yetkinliğe sahipseniz (veya onlarla birlikte öğrenecek kadar kurnazysanız), bu projeye büyük bir hizmettir. Birçok kişi ayrıca `r/libreboot` subreddit'inde kullanıcı desteği istemektedir.
70
71 [Hata takipçisinde](https://codeberg.org/libreboot/lbmk/issues) listelenen hataları kontrol edebilirsiniz.
72
73 Bir hata fark eder ve düzeltmeniz varsa, [yamaları nasıl göndereceğinize dair talimatlar burada](git.md), ve ayrıca rapor edebilirsiniz. Ayrıca, bu web sitesinin tamamı Markdown ile yazılmıştır ve yamalar gönderebileceğiniz [ayrı bir depoda](https://codeberg.org/libreboot/lbwww) barındırılmaktadır.
74
75 Tüm geliştirme tartışmaları ve kullanıcı desteği IRC kanalında yapılmaktadır. Daha fazla bilgi [iletişim sayfasında](contact.md) bulunmaktadır.
76
77 ### libreboot.org için Çeviriler Gerekli
78
79 Libreboot şu anda Ukraynaca ve Fransızca çevrilmiş web sayfalarına sahiptir (ancak her iki dilde de henüz tüm sayfalar için değil).
80
81 Çevirilere yardımcı olmak istiyorsanız, sayfaları çevirebilir, mevcut çevirileri güncelleyebilir ve çevrilmiş versiyonlarınızı gönderebilirsiniz. Talimatlar için lütfen okuyun:
82
83 [libreboot.org için çeviri nasıl gönderilir](news/translations.md)
84
85 Belirli bir dilde biri zaten çalışıyor olsa bile, her zaman birden fazla kişi kullanabiliriz. Ne kadar çok o kadar iyi!
File site/logo-license.tr.md added (mode: 100644) (index 0000000..ad5221c)
1 ---
2 title: Libreboot logo lisansı
3 ...
4
5 Libreboot logosu, 2014 yılında Marcus Moeller tarafından oluşturulmuş olup telif hakkı da kendisine aittir. Logo, Creative Commons Zero lisansı, versiyon 1.0 şartları altında yayınlanmıştır.
6
7 Bu logoya dayalı çıkartma dosyaları 2015 yılında Patrick McDermott tarafından oluşturulmuş ve aynı lisans altında yayınlanmıştır.
8
9 Bu lisansın (CC-0 1.0) bir kopyasını şu adreste bulabilirsiniz:
10 <https://creativecommons.org/publicdomain/zero/1.0/legalcode>
11
12 Çıkartma tasarımlarındaki yazı tipi `lato`'dur. Vektörlerdeki metinlerin doğru görünmesi için bu yazı tipini yüklemeniz gerekir.
13
14 Logo dosyalarını burada görebilirsiniz: <https://av.libreboot.org/logo/>
File site/template-license.tr.md added (mode: 100644) (index 0000000..0921bc6)
1 ---
2 title: Şablon lisansı
3 ...
4
5 Bu web sitesi Markdown ile yazılmış ve Pandoc kullanılarak statik HTML'ye derlenmiştir. Kullanılan HTML şablonu,
6 Telif Hakkı (c) 2014--2017, John MacFarlane
7
8 Şablondaki değişiklikler 2021-2024 Leah Rowe telif hakkına sahiptir ve Creative Commons Zero lisansı versiyon 1.0 evrensel şartları altında yayınlanmıştır. Bu lisansı şu adreste bulabilirsiniz:
9 <https://creativecommons.org/publicdomain/zero/1.0/legalcode>
10
11 Şablon dosyasını burada bulabilirsiniz: [/template.include](/template.include)
12
13 `template.include` dosyası değiştirilmiş versiyondur (Leah Rowe tarafından değiştirilmiştir).
14 Orijinal versiyonu burada bulabilirsiniz: [/template.original](/template.original)
15
16 Belirli sayfalarda başka değiştirilmiş şablonlar da kullanılabilir. Bunu libreboot web sitesinin Git deposunda kontrol edebilirsiniz.
17
18 John MacFarlane tarafından oluşturulan `template.original` adlı orijinal şablon dosyası aşağıdaki koşullar altında yayınlanmıştır:
19
20 Kaynak ve ikili formlarda, değiştirilmiş veya değiştirilmemiş olarak yeniden dağıtım ve kullanım, aşağıdaki koşullar karşılandığı sürece izin verilir:
21
22 Kaynak kodunun yeniden dağıtımı, yukarıdaki telif hakkı bildirimini, bu koşullar listesini ve aşağıdaki sorumluluk reddini içermelidir.
23
24 İkili formda yeniden dağıtım, yukarıdaki telif hakkı bildirimini, bu koşullar listesini ve aşağıdaki sorumluluk reddini, dağıtımla birlikte sağlanan belgelerde ve/veya diğer materyallerde yeniden üretmelidir.
25
26 John MacFarlane'in adı veya diğer katkıda bulunanların adları, önceden yazılı izin alınmadan bu yazılımdan türetilen ürünleri onaylamak veya tanıtmak için kullanılamaz.
27
28 BU YAZILIM TELİF HAKKI SAHİPLERİ VE KATKIDA BULUNANLAR TARAFINDAN "OLDUĞU GİBİ" SAĞLANMIŞTIR VE TİCARİ ELVERİŞLİLİK VE BELİRLİ BİR AMACA UYGUNLUK DAHİL ANCAK BUNLARLA SINIRLI OLMAMAK ÜZERE, AÇIK VEYA ZIMNİ HERHANGİ BİR GARANTİ REDDEDİLMEKTEDİR. TELİF HAKKI SAHİBİ VEYA KATKIDA BULUNANLAR, HERHANGİ BİR DOĞRUDAN, DOLAYLI, ARIZİ, ÖZEL, ÖRNEK NİTELİĞİNDE VEYA SONUÇSAL HASARDAN (YEDEK MAL VEYA HİZMETLERİN TEMİNİ; KULLANIM, VERİ VEYA KAR KAYBI; VEYA İŞ KESİNTİSİ DAHİL ANCAK BUNLARLA SINIRLI OLMAMAK ÜZERE) SORUMLU TUTULAMAZ, BU TÜR HASARLARIN OLASILIĞI KONUSUNDA BİLGİLENDİRİLMİŞ OLSALAR BİLE, SÖZLEŞME, KATI SORUMLULUK VEYA HAKSIZ FİİL (İHMAL VEYA DİĞER DURUMLAR DAHİL) GİBİ HERHANGİ BİR SORUMLULUK TEORİSİ ALTINDA, BU YAZILIMIN KULLANIMINDAN KAYNAKLANAN HİÇBİR ŞEKİLDE SORUMLU TUTULAMAZLAR.
Hints:
Before first commit, do not forget to setup your git environment:
git config --global user.name "your_name_here"
git config --global user.email "your@email_here"

Clone this repository using HTTP(S):
git clone https://rocketgit.com/user/libreboot/lbwww

Clone this repository using ssh (do not forget to upload a key first):
git clone ssh://rocketgit@ssh.rocketgit.com/user/libreboot/lbwww

Clone this repository using git:
git clone git://git.rocketgit.com/user/libreboot/lbwww

You are allowed to anonymously push to this repository.
This means that your pushed commits will automatically be transformed into a merge request:
... clone the repository ...
... make some changes and some commits ...
git push origin main